Τι είναι η βραδυκαρδία;

Βραδυκαρδία ονομάζεται η κατάσταση, κατά την οποία οι σφυγμοί της καρδιάς είναι λιγότεροι από 55 το λεπτό. Αυτό όμως δεν είναι πάντα παθολογικό. Οι σφυγμοί της καρδιάς εξαρτώνται από τα παρακάτω:

• Την κατάσταση της υγείας και την ηλικία. Οι ηλικιωμένοι τείνουν να έχουν χαμηλότερους σφυγμούς.
• Τη φυσική κατάσταση. Τα γυμνασμένα άτομα συνήθως έχουν λιγότερους από 60 σφυγμούς το λεπτό.
• Τον ύπνο. Στον ύπνο οι σφυγμοί μειώνονται αρκετά. Η μέτρηση των σφύξεων ανά λεπτό γίνεται εύκολα με την ψηλάφηση του σφυγμού στον καρπό του χεριού, στις καρωτίδες και στις μηριαίες αρτηρίες.

Οι παλμοί της καρδιάς προέρχονται από τον φλεβόκομβο. Ο φλεβόκομβος είναι μια περιοχή της καρδιάς που βρίσκεται στον δεξιό κόλπο, όπου παράγονται τα ηλεκτρικά σήματα που κάνουν την καρδιά να χτυπά με 50-100 παλμούς ανά λεπτό. Μετά τον φλεβόκομβο, το ερέθισμα κατευθύνεται προς τις κοιλίες, δηλαδή τις κάτω κοιλότητες της καρδιάς. Οποιαδήποτε βλάβη στο σύστημα αυτό της καρδιάς, οδηγεί σε μείωση ή διακοπή παραγωγής ή αγωγής  του ρυθμού.

Τι είναι η φλεβοκομβική ταχυκαρδία;

Η βραδυκαρδία είναι συνδεδεμένη κυρίως με νόσο του φλεβόκομβου. Ο φλεβόκομβος είναι ο πρωτεύων βηματοδότης της καρδιάς. Είναι αυτός δηλαδή που παράγει τα ηλεκτρικά σήματα που κάνουν την καρδιά να χτυπά. Η βραδυκαρδία που παρουσιάζεται σε βλάβη του φλεβόκομβου θεωρείται παθολογική. Επίσης, βλάβες στον βηματοδότη ή στις συνδέσεις αυτού με την υπόλοιπη καρδιά, μπορούν να προκαλέσουν αργό καρδιακό ρυθμό.

Συμπτώματα βραδυκαρδίας

Η βραδυκαρδία μπορεί να προκαλέσει αιμοδυναμικές διαταραχές στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε:

• Κόπωση
• Ζάλη
• Λιποθυμικό επεισόδιο
• Ανακοπή
• Δύσπνοια

Όταν η βραδυκαρδία μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσει σε:

• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Στηθάγχη
• Υψηλή αρτηριακή πίεση

Πότε πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό;

Αν λιποθυμήσετε, έχετε δύσπνοια ή πόνο στο στήθος, καλέστε άμεσα βοήθεια, ακόμη και αν βρίσκεστε μόνοι. Η προτεραιότητά σας είναι να φτάσετε στο νοσοκομείο και να σας χορηγηθεί ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Είναι πολλές οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν σε βραδυκαρδία. Επισκεφτείτε έναν γιατρό αν εσείς ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς σας παρουσιάσει συμπτώματα βραδυκαρδίας.

Αίτια της βραδυκαρδίας

 Η βραδυκαρδία διαφοροποιείται ανάλογα με την αιτία του προβλήματος. Μερικά από τα πιο συχνά αίτια της βραδυκαρδίας είναι τα ακόλουθα:

• Πάσχει η νεύρωση που ελέγχει την ταχύτητα του καρδιακού παλμού (το αυτόνομο νευρικό σύστημα)
• Πάσχει ο φλεβόκομβος που ενεργοποιεί τον καρδιακό παλμό (το ηλεκτρικό ερέθισμα της καρδιάς) 
• Πάσχει το σύστημα που μεταφέρει τα ηλεκτρικά σήματα σε όλο τον καρδιακό μυ
• Μεταβολικά προβλήματα του οργανισμού
• Υποθερμία  
• Νευρολογικές καταστάσεις, όπως η επιληψία
• Καλή φυσική κατάσταση (αθλητισμός)
• Λοιμώξεις, όπως η διφθερίτιδα, ο οξύς ρευματικός πυρετός και η ιογενής μυοκαρδίτιδα
• Αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση
• Ίκτερος
• Γλαύκωμα
• Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου στα πλαίσια στεφανιαίας νόσου
• Φαρμακευτική αγωγή

Παράγοντες κινδύνου για βραδυκαρδία

Ως παράγοντας κινδύνου, ορίζεται οτιδήποτε αυξάνει τις πιθανότητες ενός ανθρώπου να εμφανίσει μια συγκεκριμένη νόσο. Οι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης βραδυκαρδίας είναι οι εξής:

• Ηλικία. Η ηλικία είναι ίσως ο πιο καθοριστικός παράγοντας όσον αφορά τον κίνδυνο εμφάνισης βραδυκαρδίας. Οι μεγαλύτεροι ενήλικες παρουσιάζουν συχνότερα καρδιακά προβλήματα, συνυφασμένα με την εμφάνιση βραδυκαρδίας.
• Παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου. Συχνά, η βραδυκαρδία συνδέεται με παθολογικό μυοκάρδιο που είναι αποτέλεσμα καρδιαγγειακής νόσου. Επομένως, οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου αυξάνουν επίσης και τον κίνδυνο εμφάνισης ταχυκαρδίας. Μερικά παραδείγματα είναι η υπέρταση, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών και το στρες.

Πώς γίνεται η διάγνωση της βραδυκαρδίας;

Αρχικά, ο γιατρός σας θα κάνει λήψη του ιατρικού ιστορικού σας. Αφού σας ρωτήσει ορισμένα πράγματα σχετικά με τα συμπτώματά σας και τον τρόπο ζωής σας, θα περάσει στην κλινική εξέταση, όπου ενδεχομένως θα μετρήσει τις σφύξεις σας και την πίεσή σας. Ίσως χρειαστεί και να σας ακροαστεί, για να ακούσει πώς λειτουργεί η καρδιά σας και να εντοπίσει τυχόν παθολογικά ευρήματα. Παρόλα αυτά, η διάγνωση της βραδυκαρδίας βασίζεται στη διερεύνηση του ασθενούς, με τις ακόλουθες εξετάσεις:

• Ηλεκτροκαρδιογράφημα καρδιάς. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα είναι μια βασική και έγκυρη εξέταση, με την οποία διαγιγνώσκεται η βραδυκαρδία. Αν όμως ο ασθενής δεν δείξει σημάδια βραδυκαρδίας κατά τη διάρκεια του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, ενδεχομένως να χρειαστεί ένα φορητό ηλεκτροκαρδιογράφημα, όπως Holter.
• Εργαστηριακός έλεγχος. Οι αιματολογικές εξετάσεις ρουτίνας είναι σημαντικές για τον έλεγχο εκδήλωσης βραδυκαρδίας λόγω λοιμώξεων, υποθυρεοειδισμού ή μεταβολών στα επίπεδα των ηλεκτρολυτών.
• Ηχωκαρδιογραφική αξιολόγηση. Δοκιμασία κόπωσης απλή ή/και δοκιμασία κόπωσης με σπινθηρογραφική απεικόνιση της αιμάτωσης του μυοκαρδίου.

Αντιμετώπιση και θεραπεία της βραδυκαρδίας

Η αντιμετώπιση και η θεραπεία της βραδυκαρδίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τα συμπτώματα και το αίτιο που την προκαλεί. Όταν η βραδυκαρδία δεν παρουσιάζει συμπτώματα, ενδεχομένως να μην χρειάζεται θεραπεία. Σε γενικές γραμμές, αντιμετωπίζουμε την βραδυκαρδία με τους ακόλουθους τρόπους:

• Καταπολεμούμε το αίτιο που προκαλεί τη βραδυκαρδία.
• Κάνουμε αλλαγές στις φαρμακευτικές ουσίες που λαμβάνει ο ασθενής, εφόσον κάποια από αυτές ευθύνεται για την παρουσίαση βραδυκαρδίας.
• Όταν η ζάλη ή τα συγκοπτικά επεισόδια επιμένουν, τότε τίθεται καρδιακός βηματοδότης. 

Τι είναι ο βηματοδότης;

Ο βηματοδότης είναι μια συσκευή που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα του θώρακα, με μια απλή σχετικά επέμβαση. Ο βηματοδότης έχει σκοπό να διατηρεί τον ρυθμό της καρδιάς, όταν υπάρχουν νοσήματα που διαταράσσουν τη συχνότητα με την οποία πάλλεται η καρδιά. Η εμφύτευση γίνεται σε άσηπτες συνθήκες, σε αιμοδυναμικό εργαστήριο που διαθέτει και ακτινοσκοπικό μηχάνημα και με τοπική, κατά βάση, αναισθησία. 

Πώς λειτουργεί;

Πρόκειται για μια μικρή συσκευή που λειτουργεί με μπαταρία. Διαθέτει ένα, δύο ή τρία λεπτά καλώδια, τα οποία φτάνουν μέχρι την καρδιά και διοχετεύουν ηλεκτρικές διεγέρσεις. Ο σκοπός είναι η καρδιά να πάλλεται με συγκεκριμένη συχνότητα, όταν η δική της συχνότητα πέσει κάτω από ένα κριτικό όριο, ανάλογα με τον προγραμματισμό του βηματοδότη. Οι βηματοδότες δηλαδή δουλεύουν κατ’ επίκληση. 

Πώς επηρεάζει ο βηματοδότης τη φυσιολογική δραστηριότητα του ασθενούς;

Η φυσιολογική δραστηριότητα ενός ανθρώπου που έχει βηματοδότη δεν επηρεάζεται ουσιαστικά. Η τακτική ιατρική παρακολούθηση είναι απαραίτητη, με σκοπό να γίνεται σωστά η ρύθμιση του βηματοδότη και να ελέγχεται η καλή λειτουργία του. Η παρακολούθηση γίνεται από τον ιατρό που εμφυτεύει τη συσκευή ανά εξάμηνο, με ειδικό   εξωτερικό μηχάνημα με κεφαλή που αναλύει όλα τα δεδομένα του βηματοδότη για το  διάστημα από τον τελευταίο έλεγχο.  

Μπαταρία και αντικατάσταση βηματοδότη

Η μπαταρία του βηματοδότη έχει διάρκεια ζωής ανάλογη με το είδος του βηματοδότη και τις ανάγκες του ασθενούς. Η αντικατάσταση του βηματοδότη αφορά μόνο τη γεννήτρια και όχι τα καλώδια. Γίνεται με διάνοιξη της περιοχής, αλλά η διαδικασία είναι πολύ γρήγορη και η ανάρρωση πολύ ταχεία. 

Τύποι βηματοδότη

Υπάρχουν βηματοδότες μιάς κοιλότητας και δύο κοιλοτήτων. Μονοεστιακό βηματοδότη χρειάζονται οι ασθενείς που βρίσκονται σε μόνιμη κολπική μαρμαρυγή όταν παρουσιάσουν βραδυκαρδία, διότι πλέον ο κόλπος δεν συμμετέχει στη συστολή της καρδιάς τους. Διεστιακό βηματοδότη χρειάζονται όλοι οι υπόλοιποι ασθενείς που έχουν λειτουργούντα φλεβόκομβο. (Eικ.1) 

Εικ.1: Βηματοδότης δύο κοιλοτήτων

Αμφικοιλιακός βηματοδότης

Την τελευταία 20ετία έχει προστεθεί στη φαρμακευτική μας φαρέτρα και ένας ειδικός βηματοδότης που αφορά τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξάρτητα από το αν παρουσιάζουν βραδυκαρδία. Ο βηματοδότης αυτός λέγεται αμφικοιλιακός βηματοδότης, διότι έχει και ένα τρίτο καλώδιο που δεν τοποθετείται σε κοιλότητα, αλλά στο φλεβικό δίκτυο που απομακρύνει από την καρδιά το αίμα που την τροφοδοτεί - στον στεφανιαίο κόλπο. Ο στεφανιαίος κόλπος γειτνιάζει με την αριστερή κοιλία και έτσι η ηλεκτρική του διέγερση διεγείρει την αριστερή κοιλία. Με αυτό τον τρόπο, συγχρονίζουμε την ηλεκτρική διέγερση της δεξιάς και της αριστερής κοιλίας, που σε περίπτωση καρδιακής ανεπάρκειας αποσυχγρονίζονται και, ενώ φυσιολογικά προηγείται η διέγερση της αριστερής κοιλίας, σε καρδιακή ανεπάρκεια προηγείται η διέγερση της δεξιάς κοιλίας, με αποτέλεσμα σημαντική επιδείνωση της καρδιακής λειτουργίας. ( Eικ.2)

Ασύρματος βηματοδότης

Την τελευταία 5ετία, προστέθηκε και βηματοδότης χωρίς καλώδια - ασύρματος βηματοδότης - ο οποίος εμφυτεύεται σε υπερήλικες με κολπική μαρμαρυγή με αδυναμία φλεβικής προσπέλασης. Τοποθετείται με ειδική διαδικασία από τη μηριαία φλέβα και η συσκευή μένει μέσα στη δεξιά κοιλία. Δεν υπάρχει βηματοδότης δύο κοιλοτήτων χωρίς καλώδιο. Επίσης, είναι αδιευκρίνιστο ακόμη τι θα γίνεται με την αντικατάστασή του. (Eικ.3)

Τι κάνουμε εμείς στην Κλινική “ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ”

Στην Κλινική “ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ” εμφυτεύεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός βηματοδοτών και αμφικοιλιακών βηματοδοτών ανά έτος. Υπάρχει τεράστια εμπειρία σε αυτό το πεδίο της ηλεκτροφυσιολογίας. 

Τι μπορώ να ρωτήσω τον ειδικό εμφυτευτή γιατρό;

Για να καταλάβετε καλύτερα την πάθησή σας και τα συμπτώματά της, μπορείτε να ρωτήσετε τον εμφυτευτή γιατρό μερικές από τις παρακάτω ερωτήσεις. Μη διστάσετε να κάνετε μια λίστα με οτιδήποτε άλλο θέλετε να ρωτήσετε τον γιατρό σας.

• Τι κάνει την καρδιά μου να χτυπάει αργά;
• Ποια είναι η πάθηση μου;
• Ποιες εξετάσεις χρειάζομαι;
• Πόσο επικίνδυνη είναι η κατάστασή μου;
• Τι πρέπει να αλλάξω από τις δραστηριότητές μου;
• Ποιον βηματοδότη χρειάζομαι;
• Ποιους περιορισμούς θα έχω στη ζωή μου;
• Ποιες είναι οι επιπλοκές της επέμβασης;
• Θα μπορώ να υποβληθώ σε μαγνητική τομογραφία;