Ηλεκτροφυσιολογική Μελέτη

Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη ή ηλεκτροφυσιολογικός έλεγχος είναι μία ελάχιστα επεμβατική διαγνωστική τεχνική, που μελετά τη λειτουργία και τις διαταραχές της λειτουργίας του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς. 

Η καρδιά έχει τρία συστήματα και λειτουργεί όπως ο κινητήρας ενός αυτοκινήτου. Έχει το μηχανολογικό σύστημα που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες και 4 βαλβίδες, το σύστημα τροφοδοσίας που είναι τα στεφανιαία αγγεία και το ηλεκτρικό σύστημα. Το ηλεκτρικό σύστημα ή σωστότερα - ερεθισματαγωγό σύστημα - είναι αυτό που παράγει και διαδίδει τους καρδιακούς παλμούς, τον ρυθμό της καρδιάς. Αποτελείται από τον πρωτεύοντα βηματοδότη της καρδιάς, που λέγεται φλεβόκομβος και είναι η εστία παραγωγής του ηλεκτρικού ερεθίσματος και η θέση του είναι στο δεξιό κόλπο, και από το σύστημα της αγωγής που μεταφέρει το ηλεκτρικό ερέθισμα στους κόλπους και στις κοιλίες για να διεγερθεί ο καρδιακός μυς και να αρχίσει να συστέλλεται (εικ.1). Κάθε διαταραχή στην παραγωγή  ή στην αγωγή του ερεθίσματος  οδηγεί στην εμφάνιση βραδυαρρυθμιών ή ταχυαρρυθμιών που συνοδεύονται από αντίστοιχα συμπτώματα. 

Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη ελέγχει τη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος, κάνει ακριβή διάγνωση των αρρυθμιών ή μπορεί να  εκτιμήσει τον κίνδυνο που έχει ένας ασθενής να εμφανίσει μελλοντικά κακοήθεις αρρυθμίες.

‍

Πώς Γίνεται:

Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη διενεργείται από καρδιολόγο επεμβατικό ηλεκτροφυσιολόγο και γίνεται σε νοσοκομεία ή κλινικές που διαθέτουν αιμοδυναμικό και ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο (εικ.2).

‍

‍

Απαιτείται μόνο τοπική αναισθησία για να γίνουν οι απλές παρακεντήσεις στις μηριαίες φλέβες που βρίσκονται στα άνω όρια των μηρών. Δια μέσου αυτών των παρακεντήσεων, εισάγονται στο φλεβικό δίκτυο οι διαγνωστικοί καθετήρες (λεπτά εύκαμπτα καλώδια) και ακολουθώντας την πορεία των φλεβών κατευθύνονται στο εσωτερικό της καρδιάς (εικ. 3). Αυτό πραγματοποιείται με την καθοδήγηση ακτίνων-Χ, για αυτό και είναι σημαντικό για τις γυναίκες πριν την επέμβαση να ενημερώσουν τον ηλεκτροφυσιολόγο για τυχόν υποψία εγκυμοσύνης. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει την επέμβασή τους.

‍

Καθένας από αυτούς τους καθετήρες τοποθετείται σε ειδική θέση, π.χ. στο υψηλό τμήμα του  δεξιού  κόλπου, στη δεξιά κοιλία, στο σημείο από όπου διέρχεται το σύστημα της αγωγής (δεμάτιο του His) και εντός του στεφανιαίου κόλπου, μιας καρδιακής φλέβας που αποτελεί το δίκτυο απορροής του αίματος που αιματώνει την καρδιά και βρίσκεται ανάμεσα στον αριστερό κόλπο και την αριστερή κοιλία. Οι καθετήρες αυτοί στις άκρες τους έχουν ηλεκτρόδια μικρά. Αφού τοποθετηθούν στα σημεία που αναφέραμε, συνδέονται με το καταγραφικό σύστημα με τη βοήθεια του οποίου μπορούμε να καταγράφουμε την ηλεκτρική δραστηριότητα από κάθε θέση. Με αυτόν τον τρόπο, ελέγχουμε τη λειτουργία του συστήματος παραγωγής και αγωγής (διάδοσης) των καρδιακών ηλεκτρικών ερεθισμάτων (εικ. 4).  

‍

‍

Αφού τοποθετηθούν στις ειδικές θέσεις οι καθετήρες και πάρουμε τις καταγραφές της ηλεκτρικής δραστηριότητας, έχουμε τη δυνατότητα να μετρήσουμε τον χρόνο αγωγής-διάδοσης του καρδιακού παλμού από τον φλεβόκομβο όπου παράγεται μέχρι το μυοκάρδιο των κοιλιών. Είναι γνωστοί οι φυσιολογικοί χρόνοι και έτσι μπορούμε να συγκρίνουμε τις μετρήσεις μας με αυτούς, για να δούμε εάν η ταχύτητα αγωγής είναι φυσιολογική. 

Στη συνέχεια, με τη χρήση μικρών και κατάλληλα χρονισμένων ηλεκτρικών ερεθισμάτων, μπορούμε να μελετήσουμε - εκτός από τη σωστή λειτουργία παραγωγής του φλεβοκόμβου στο ελεγχόμενο και ασφαλές περιβάλλον του εργαστηρίου - τη δυνατότητα κινητοποίησης παθολογικών ταχυκαρδιών που σχετίζονται με τη συμπτωματολογία που αναφέρει ο ασθενής. Έτσι, μπορούμε να εξακριβώσουμε τον μηχανισμό της ταχυκαρδίας και την εστία προέλευσής της, στοιχεία που θα οδηγήσουν εν συνεχεία στη θεραπεία της. Σε κάποιες περιπτώσεις  ασθενών, η πρόκληση κακοήθων κοιλιακών ταχυαρρυθμιών μπορεί να οδηγήσει στην απόφαση σωστής θεραπευτικής τους αντιμετώπισης για την πρόληψη μελλοντικών συμβαμάτων αιφνιδίου θανάτου. 

Πότε είναι χρήσιμη η Ηλεκτροφυσιολογική Μελέτη; 

Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη είναι αρκετά χρήσιμη στη διαγνωστική προσπέλαση ασθενών με ανεξήγητα λιποθυμικά ή συγκοπτικά επεισόδια, καθώς και σε ασθενείς με επανειλημμένα επεισόδια αισθήματος παλμών. 

Η ανάδειξη παθολογικών ευρημάτων σε ασθενείς π.χ. με λιποθυμικά επεισόδια ή συγκοπικά επεισόδια, στους οποίους δεν υπάρχει μία έκδηλη διαταραχή στο ερεθισματαγωγό σύστημα που να έχει φανεί από το ηλεκτροκαρδιογράφημα ή το περιπατητικό ηλεκτροκαρδιογράφημα 24ωρου (Ηolter ρυθμού), μπορεί να συνηγορήσει στην απόφαση για εμφύτευση βηματοδότη.

Η κινητοποίηση ταχυκαρδίας σε ασθενείς με πολλαπλά επεισόδια αισθήματος παλμών και αδυναμία τεκμηρίωσης διάγνωσης με τις αναίμακτες μεθόδους, οδηγεί στη διάγνωση και στη σωστή απόφαση για το είδος της κατάλληλης θεραπείας. Εάν αποφασιστεί ότι η καταλληλότερη θεραπεία είναι η κατάλυση (ablation) της ταχυκαρδίας, συνήθως γίνεται στον ίδιο χρόνο με την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη. Η διενέργεια της κατάλυσης σε δεύτερο χρόνο αυξάνει την ταλαιπωρία του ασθενούς, το κόστος της όλης διαδικασίας και πιθανόν είναι ενδεικτική ελλιπούς οργάνωσης ή και εμπειρίας του εργαστηρίου. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να απαιτηθεί η αναβολή της θεραπείας με κατάλυση και η διενέργειά της σε δεύτερο χρόνο. Εάν, επί παραδείγματι, η διάγνωση δείξει ότι η εστία της αρρυθμίας βρίσκεται κοντά σε περιοχή της καρδιάς που αυξάνει τον κίνδυνο της κατάλυσης, μπορεί να κριθεί προτιμητέα η σύσταση συντηρητικής αγωγής για κάποιο διάστημα και η εν συνεχεία καταφυγή στην κατάλυση σε περίπτωση μη ανταπόκρισης. 

Εκτίμηση κινδύνου μελλοντικών αρρυθμικών συμβάντων με την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη

Υπάρχουν κατηγορίες ασθενών, όπως π.χ. οι ασθενείς με παλαιό έμφραγμα μυοκαρδίου και χαμηλό κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας (<40%), στους οποίους η πρόκληση κάποιας κακοήθους κοιλιακής ταχυκαρδίας κατά την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη, μπορεί να σημαίνει υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση τέτοιου είδους αρρυθμικών συμβαμάτων στο μέλλον. Οι ασθενείς αυτοί ωφελούνται από την εμφύτευση απινιδωτή, ακριβώς γιατί ο απινιδωτής τους σώζει τη ζωή σε περίπτωση ενός τέτοιου συμβάντος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη χρησιμοποιείται ως εργαλείο διαστρωμάτωσης κινδύνου για μελλοντική εμφάνιση επικίνδυνων αρρυθμιών που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Άλλες κατηγορίες ασθενών που πιθανόν πρέπει να διερευνώνται με αυτή τη διαδικασία είναι ασθενείς με αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας, σύνδρομο Βrugada, διατατική μυοκαρδιοπάθεια. 

Μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές;
Η ηλεκτροφυσιολογική μελέτη είναι μία ιδιαίτερα ασφαλής εξέταση σε έμπειρα κέντρα. Εάν ο ασθενής έχει ένδειξη και η εξέταση γίνεται για χρήσιμο διαγνωστικό σκοπό, ουσιαστικά δεν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος. 

Ποιος είναι ο χρόνος παραμονής στο νοσοκομείο;

Συνήθως, απαιτείται νοσηλεία μιας ημέρας, όμως σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να εξέλθει και αυθημερόν.