Χρόνια Στεφανιαία Νόσος

Τι είναι η στεφανιαία νόσος;

Η καρδιά στέλνει αίμα σε ολόκληρο το σώμα, αλλά και στον εαυτό της, μέσω των στεφανιαίων αρτηριών. Οι στεφανιαίες αρτηρίες αιματώνουν τα τοιχώματα της καρδιάς και την τροφοδοτούν με τα απαραίτητα συστατικά για τη λειτουργία της. Ο όρος «στεφανιαία νόσος» χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη στένωση αυτών των αρτηριών. Η στένωση προκαλείται από τη συσσώρευση αθηρωματικού υλικού στον αυλό τους. Φανταστείτε δηλαδή έναν μικρό σωλήνα, ο οποίος χρόνο με τον χρόνο βουλώνει. Εξαιτίας της στένωσης, ο μυς της καρδιάς δεν τροφοδοτείται επαρκώς με αίμα - ιδιαίτερα σε καταστάσεις αυξημένων αναγκών - και έτσι προκαλείται η «μυοκαρδιακή ισχαιμία».

Ισχαιμία σημαίνει έλλειψη οξυγόνου, το οποίο η καρδιά χρειάζεται για να χτυπάει και να συνεχίσει να συστέλλεται. Η ισχαιμία εκδηλώνεται κατά κύριο λόγο με έντονο πόνο στο στήθος.

Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της στεφανιαίας νόσου;

Η στεφανιαία νόσος εκδηλώνεται με έντονο πόνο στον θώρακα, ο οποίος ονομάζεται στηθαγχικός πόνος. Ο στηθαγχικός πόνος εκδηλώνεται στο ανθρώπινο σώμα με τους εξής τρόπους:

• Πόνο και δυσφορία στο κέντρο του θώρακα, που μπορεί να έχει χαρακτήρα σφιξίματος, καψίματος ή πίεσης.
• Αντανάκλαση του στηθαγχικού πόνου στα χέρια, στην πλάτη μεταξύ των δύο ωμοπλατών, στην κάτω γνάθο, στο άνω τμήμα της κοιλιάς και στον αυχένα.
•  Ιδρώτα, ναυτία ή εμετό, όταν ο πόνος είναι έντονος.

Πότε πρέπει να δείτε ένα γιατρό;

Αν υποψιάζεστε πως έχετε πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου, καλέστε άμεσα βοήθεια, ακόμη και αν βρίσκεστε μόνοι. Η προτεραιότητά σας είναι να φτάσετε στο νοσοκομείο και να σας χορηγηθεί ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. 

Αν έχετε περισσότερους από έναν παράγοντα κινδύνου για στεφανιαία νόσο, όπως υψηλά επίπεδα χοληστερίνης, υπέρταση, παχυσαρκία ή σακχαρώδη διαβήτη, ή έχετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας, ακόμη και εν απουσία συμπτωμάτων. 

Πώς δημιουργείται η στεφανιαία νόσος;

Τις περισσότερες φορές, η στεφανιαία νόσος δημιουργείται από την προοδευτική συσσώρευση αθηρωματικού υλικού, το οποίο μικραίνει τον αυλό των αρτηριών και προκαλεί ισχαιμία του μυοκαρδίου. Το αθηρωματικό υλικό είναι ένα μαλακό, λιπώδες υλικό, το οποίο δημιουργείται στο εσωτερικό των αρτηριών. Η συσσώρευση αθηρωματικού υλικού δημιουργεί μια αθηρωματική πλάκα, η οποία με την πάροδο των ετών «σκληραίνει» από την εναπόθεση ασβεστίου. Ορισμένες φορές, κομμάτια της πλάκας αυτής ξεκολλάνε και δημιουργούνται θρόμβοι.

Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου

Ως παράγοντας κινδύνου ορίζεται οτιδήποτε αυξάνει τις πιθανότητες κάποιου να εμφανίσει μία πάθηση. Οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι πράγματα που μπορείτε να αλλάξετε, όπως η διατροφή σας ή το κάπνισμα. Άλλοι δεν μεταβάλλονται, όπως παραδείγματος χάρη το φύλο ή η ηλικία. Μεταξύ των παραγόντων κινδύνου για ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου συμπεριλαμβάνονται:

• Η ηλικία: Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος βλάβη στις αρτηρίες.
• Το φύλο: Η νόσος τείνει να εμφανίζεται συχνότερα σε άνδρες, ωστόσο ο κίνδυνος για τις γυναίκες αυξάνεται σημαντικά μετά την εμμηνόπαυση.
• Το οικογενειακό ιστορικό: Όταν υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων, αυξάνει ο κίνδυνος για στεφανιαία νόσο, ειδικά αν ένα μέλος της οικογένειας εμφάνισε πρόβλημα σε νεαρή ηλικία.
• Το υψηλό επίπεδο χοληστερόλης στο αίμα: Το υψηλό επίπεδο χοληστερόλης στο αίμα αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού αθηρωματικών πλακών και αθηροσκλήρωσης. Η υψηλή χοληστερόλη είναι επικίνδυνη όταν έχει τη μορφή της LDL, που είναι γνωστή ως «κακή χοληστερόλη». Η χαμηλή HDL, γνωστή ως «καλή χοληστερόλη», μπορεί επίσης να αποτελεί κίνδυνο εμφάνισης αθηροσκλήρωσης.
• Το κάπνισμα: Η συνήθεια αυτή αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο και καρδιοπάθεια. Ακόμη και το παθητικό κάπνισμα, είναι δυνατό να αυξήσει τον κίνδυνο.
• Η υπέρταση: Η μη ελεγχόμενη υπέρταση μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε σκλήρυνση και πάχυνση των αρτηριών σας και στένωση του αυλού μέσω του οποίου διέρχεται το αίμα.
• Ο Σακχαρώδης Διαβήτης: Ο διαβήτης σχετίζεται με τη στεφανιαία νόσο, καθώς ειδικότερα ο διαβήτης τύπου ΙΙ έχει κοινούς παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης, όπως η παχυσαρκία και η υπέρταση.
• Η παχυσαρκία: Το υπερβολικό βάρος επιδεινώνει τους παράγοντες κινδύνου.
• Η έλλειψη σωματικής άσκησης: Η έλλειψη άσκησης σχετίζεται τόσο με την ίδια τη στεφανιαία νόσο, όσο και με τους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξής της.
• Το έντονο άγχος: Το ανεξέλεγκτο και έντονο άγχος μπορεί να βλάψει τόσο την υγεία της καρδιάς σας, όσο και τη σωματική υγεία γενικότερα.

Όταν ένας ασθενής έχει περισσότερους από έναν παράγοντα κινδύνου, τότε αυξάνεται περισσότερο ο κίνδυνος να εμφανίσει στεφανιαία νόσο. Επίσης, η ύπαρξη ενός παράγοντα κινδύνου μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη και ενός δεύτερου, π.χ. η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη διαβήτη τύπου ΙΙ και υπέρτασης.

Ποιες είναι οι εκδηλώσεις της στεφανιαίας νόσου;

1. Η περίοδος χωρίς συμπτώματα. Η διαδικασία της αθηροσκλήρωσης που οδηγεί σε στεφανιαία νόσο δεν προκαλεί συμπτώματα. Επίσης, σε ασθενείς που δεν έχουν σοβαρές στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών, μπορεί να μην εμφανίζονται συμπτώματα.

2. Η σταθερή στηθάγχη. Η σταθερή στηθάγχη είναι η εμφάνιση του στηθαγχικού πόνου είτε κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας είτε κατά τη διάρκεια έντονου συναισθηματικού stress. 

3. Η ασταθής στηθάγχη. Η ασταθής στηθάγχη είναι η εμφάνιση του στηθαγχικού πόνου  σε συνθήκες ηρεμίας. Αποτελεί μια πιο επικίνδυνη μορφή στεφανιαίας νόσου, γι' αυτό και έχει χαρακτηριστεί προεμφραγματική στηθάγχη, προηγείται δηλαδή του εμφράγματος. 

4. Το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Είναι η νέκρωση μιας περιοχής του καρδιακού μυός και εκδηλώνεται με τυπική στηθάγχη, η οποία όμως είναι παρατεταμένης διάρκειας, δεν σταματά με την ανάπαυση και διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα. 

5. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. Αποτελεί την πλέον δραματική εκδήλωση από όλο το κλινικό φάσμα της στεφανιαίας νόσου. Η στεφανιαία νόσος και οι επιπλοκές της ευθύνονται για το 80% περίπου των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων. 

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση μιας νόσου είναι μια μακρά και πολυπαραγοντική διαδικασία. Για να γίνει σωστή διάγνωση, ο γιατρός ακολουθεί ορισμένα βήματα, τα οποία έχουν να κάνουν τόσο με την εικόνα και συμπεριφορά του ασθενή, αλλά και με ειδικές εξετάσεις στις οποίες ο ασθενής υποβάλλεται. Μεταξύ των διαγνωστικών βημάτων συμπεριλαμβάνονται:

• Λήψη ιατρικού ιστορικού: Κατά το θεμελιώδες αυτό στάδιο, ο γιατρός λαμβάνει υπόψη του τα ακριβή συμπτώματα και τους παράγοντες κινδύνου του ασθενή. Ρωτάει επίσης αν ο ασθενής πάσχει και από άλλα νοσήματα, όπως π.χ. σακχαρώδη διαβήτη.
• Κλινική εξέταση: Κατά την κλινική εξέταση, γίνεται έλεγχος της αρτηριακής πίεσης. 
• Διαγνωστικές καρδιολογικές εξετάσεις: Μετά την κλινική εξέταση, ο ασθενής υποβάλλεται σε ορισμένα τεστ, ανάλογα με το τι κρίνει ο γιατρός απαραίτητο. Έτσι, μπορεί να χρειαστεί ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχογραφικός έλεγχος, τεστ κοπώσεως, απεικονιστικές εξετάσεις ή ενδεχομένως καρδιακός καθετηριασμός και άλλες. 
• Αιματολογικές εξετάσεις: Οι αιματολογικές εξετάσεις ρουτίνας είναι σημαντικές, τόσο για τον έλεγχο του επιπέδου χοληστερόλης στο αίμα, όσο και για το γενικό προφίλ του ασθενούς. Οι αιματολογικές εξετάσεις πραγματοποιούνται 12 ώρες τουλάχιστον μετά το τελευταίο γεύμα σας. Φροντίστε δηλαδή να είστε νηστικοί το λιγότερο για 12 ώρες πριν δώσετε αίμα.

Αυτές οι εξετάσεις θα βοηθήσουν τον ιατρό να αντιληφθεί την ύπαρξη και έκταση της στεφανιαίας νόσου, την επίδρασή της στην καρδιά και να αποφασίσει ποια είναι η καλύτερη θεραπεία.

Υπάρχει θεραπεία;

Η στεφανιαία νόσος είναι μία ύπουλη πάθηση που απαιτεί συνεχή ευαισθητοποίηση και εγρήγορση, τόσο από την πλευρά του πάσχοντος, όσο και από την πλευρά του θεράποντος ιατρού. Η νόσος δεν προειδοποιεί πάντα, συνήθως εκδηλώνεται αιφνίδια και είναι δυνητικά θανατηφόρα. Παρόλα αυτά, με τη συνεχή πρόοδο της σύγχρονης καρδιολογίας, η στεφανιαία νόσος είναι μια κατάσταση εν πολλοίς αντιμετωπίσιμη, αν όχι θεραπεύσιμη. 

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Η θεραπεία της στεφανιαίας νόσου απαιτεί πρωτίστως ατομική προσπάθεια και κίνητρο σε προσωπικό επίπεδο. Έτσι, συμβουλεύουμε τους ασθενείς μας να διακόψουν το κάπνισμα και να υιοθετήσουν έναν υγιή τρόπο ζωής, με σωματική άσκηση, λιγότερο stress, και περισσότερα φρούτα και λαχανικά. 
• Φαρμακευτική αγωγή: Στο επίπεδο των φαρμάκων, συνεχώς νέες ουσίες προστίθενται στη θεραπευτική φαρέτρα των καρδιολόγων, ουσίες που βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα των ασθενών, αλλά και το σημαντικότερο, παρατείνουν και την επιβίωσή τους. 
• Επεμβατική καρδιολογία: Η επεμβατική καρδιολογία, με την αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών και τη χρήση των πλέον σύγχρονων μπαλονιών και μεταλλικών ελασμάτων (stents), μπορεί να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που δεν αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά,.
• Αορτοστεφανιαία παράκαμψη: Το γνωστό σε όλους by-pass παραμένει μια εξαιρετική και ριζική θεραπευτική επιλογή, χωρίς άξιες λόγου επιπλοκές.
• Τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου: Η πρωτογενής πρόληψη, είτε με υγιεινό τρόπο ζωής, είτε με φαρμακευτική υποστήριξη, είναι το σημαντικότερο μέτρο που μπορεί δυνητικά να τροποποιήσει τη φυσική πορεία της νόσου και να περιορίσει στο μέτρο του εφικτού τις δραματικές συνέπειές της.

Συμβουλές για πρόληψη στεφανιαίας νόσου

Η πρόληψη στεφανιαίας νόσου απαιτεί ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ένας υγιεινός τρόπος ζωής, χωρίς επιβλαβείς για την υγεία συνήθειες, μπορεί να διατηρήσει τα αγγεία σας καθαρά, νικώντας την αθηροσκλήρωση με μικρές και απλές αλλαγές στην καθημερινότητά σας. Για να βελτιώσετε την υγεία σας και να χτίσετε ένα προστατευτικό τείχος κατά της στεφανιαίας νόσου, σιγουρευτείτε πως κάνετε τα εξής:

• Διακοπή του καπνίσματος
• Ρύθμιση άλλων παθήσεων, όπως υπέρταση, υψηλά επίπεδα χοληστερίνης ή διαβήτης
• Φυσική άσκηση τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας
• Υγιεινή διατροφή, χαμηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φρούτα και λαχανικά
• Ρύθμιση του βάρους και αποφυγή της παχυσαρκίας
• Ρύθμιση του συναισθηματικού stress

ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ

‍

Τι είναι η αγγειοπλαστική;

Στα πλαίσια διάγνωσης της στεφανιαίας νόσου, ο ασθενής υποβάλλεται σε στεφανιογραφία, για την αξιολόγηση της στένωσης. Σε περίπτωση που η στένωση καταλαμβάνει περισσότερο από το 70% της διαμέτρου της αρτηρίας, κρίνεται σκόπιμη η διόρθωσή της με αγγειοπλαστική. 

Η αγγειοπλαστική πραγματοποιείται από επεμβατικούς καρδιολόγους και επιδιώκει: 

• τη διάνοιξη στενώσεων της στεφανιαίας αρτηρίας από μεγάλες αθηρωματικές πλάκες και/ή θρόμβους 
• την αποκατάσταση της ροής του αίματος

Πώς γίνεται η αγγειοπλαστική;

Βήμα 1

Αρχικά, αφού πρώτα γίνει τοπική αναισθησία στην περιοχή της εισόδου του καθετήρα, προωθείται ο καθετήρας έως τη στεφανιαία αρτηρία που έχει τη στένωση (εικ.1). 

‍

Βήμα 2

Ακολουθεί η προώθηση οδηγού σύρματος μέσα στη στένωση και στη συνέχεια ο καθετήρας με ειδικό μπαλόνι στο άκρο του, που μόλις φτάσει στο σημείο της στένωσης φουσκώνει με υγρό. Έτσι, συμπιέζεται η αθηρωματική πλάκα με αποτέλεσμα τη διάνοιξη της στενωμένης αρτηρίας (εικ.2).

Βήμα 3

Αφού αποσυρθεί ο καθετήρας με το μπαλόνι, προωθείται ένας άλλος καθετήρας-μπαλόνι, που έχει συμπιεσμένο μεταλλικό πλέγμα τυλιγμένο στην επιφάνειά του (stent). Κατά τη διάταση του μπαλονιού εκπτύσσεται και το stent, που παραμένει στο σημείο της βλάβης μετά την απομάκρυνση του μπαλονιού και διατηρεί τον αυλό του αγγείου ανοικτό (εικ.3). 

‍

Τι ακολουθεί μετά την αγγειοπλαστική;

Παρακολούθηση για εμφάνιση τυχόν επιπλοκών για 24 ώρες ή περισσότερο, ανάλογα με τα συνυπάρχοντα προβλήματα και το κλινικό σύνδρομο.

Υπάρχουν επιπλοκές;

Ναι, υπάρχουν επιπλοκές κατά την επέμβαση, αλλά και απώτερες, αλλά σε μικρό ποσοστό των ασθενών. Παραθέτουμε μερικές από αυτές:

• Αιμάτωμα-αιμορραγία από το σημείο της παρακέντησης, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου (θανατηφόρο ή μη) μπορούν να συμβούν κατά την επέμβαση σε ποσοστό < 2%.  

• Μακροχρόνια μπορεί να δημιουργηθεί ξανά στένωση (επαναστένωση) στο σημείο της επέμβασης σε ποσοστό περίπου 5% ή και μεγαλύτερο, σε ασθενείς με σύμπλοκες επεμβάσεις ή συνοδά νοσήματα.
• Θρόμβωση του stent που οδηγεί σε έμφραγμα, σε ποσοστό < 1%. Ο κυριότερος παράγοντας για θρόμβωση του stent είναι η κακή συμμόρφωση του ασθενή με τη φαρμακευτική αγωγή και συγκεκριμένα η διακοπή της διπλής αντιαιμοπεταλιακής αγωγής, πριν από το διάστημα που έχει καθορίσει ο γιατρός που έκανε την επέμβαση. Συμβουλευτείτε τον καρδιολόγο που σας έκανε την επέμβαση προτού κάνετε μετατροπές στην αντιαιμοπεταλιακή σας αγωγή. 

Πώς να προετοιμαστείτε για το ραντεβού σας

Σε πολλές περιπτώσεις, η στεφανιαία νόσος δεν θα παρουσιάσει συμπτώματα, ειδικά όταν βρίσκεται στα αρχικά της στάδια. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι διεργασίες της αθηροσκλήρωσης δεν έχουν ήδη ξεκινήσει. Τις περισσότερες φορές, η στεφανιαία νόσος είναι ένα συμπτωματικό εύρημα που διαπιστώνεται μετά από εξετάσεις ρουτίνας, όπως η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης ή τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. Αν γνωρίζετε πως έχετε παράγοντες κινδύνου ή συμπτώματα στεφανιαίας νόσου, η παραπομπή σας σε καρδιολόγο είναι αναπόφευκτη. Οι παρακάτω πληροφορίες θα σας βοηθήσουν να προετοιμαστείτε για το πρώτο σας ραντεβού.

Τι μπορείτε να κάνετε πριν το ραντεβού σας

• Πριν το ραντεβού σας, σιγουρευτείτε πως σέβεστε όλους τους περιορισμούς και τις οδηγίες που σας έχει δώσει ο γιατρός σας, όπως π.χ. η τήρηση νηστείας τουλάχιστον 12 ωρών πριν τις αιματολογικές σας εξετάσεις.
• Γράψτε ή σημειώστε κάπου τα συμπτώματά σας, ώστε να μην παραλείψετε κανένα κατά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού.
• Γράψτε ή σημειώστε κάπου άλλες παθήσεις από τις οποίες πάσχετε ή επεμβάσεις που κάνατε στο παρελθόν.
• Βρείτε κάποιον να σας συνοδεύσει στο πρώτο σας ραντεβού στον καρδιολόγο, ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος να ξεχάσετε κάτι από τις οδηγίες του γιατρού.
• Γράψτε ό,τι θέλετε να ρωτήσετε τον γιατρό σας κατά την επίσκεψη.

‍

Ερωτήσεις που μπορείτε να ρωτήσετε τον καρδιολόγο σας στην πρώτη επίσκεψη

• Τι πιστεύετε ότι οδήγησε στην εμφάνιση στεφανιαίας νόσου;
• Σε ποιες εξετάσεις θα πρέπει να υποβληθώ;
• Πρέπει να ακολουθήσω συγκεκριμένες οδηγίες μέχρι το επόμενο ραντεβού μου;
• Σε ποιες περιπτώσεις να καλέσω για άμεση βοήθεια;
• Ποια είναι η διάγνωσή μου;
• Ποιος είναι ο κίνδυνος για μακροχρόνιες επιπλοκές;
• Σε περίπτωση θεραπείας με φάρμακα, ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες;
• Είμαι υποψήφιος για επεμβατικές θεραπευτικές μεθόδους;
• Τι αλλαγές πρέπει να κάνω στον τρόπο ζωής μου;
• Πόσο συχνά πρέπει να έρχομαι για επανεξέταση;

Ερωτήσεις που ενδεχομένως θα σας ζητηθεί να απαντήσετε

• Ποια είναι τα συμπτώματά σας;
• Πότε εμφανίστηκαν τα συμπτώματα για πρώτη φορά;
• Χειροτέρεψαν τα συμπτώματα με την πάροδο του χρόνου;
• Έχετε δύσπνοια ή πόνο στο στήθος;
• Παρατηρήσατε χειροτέρευση των συμπτωμάτων σας κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης;
• Έχει κάποιος στην οικογένειά σας προβλήματα με την καρδιά;
• Πάσχετε από κάποιο άλλο νόσημα;
• Τι φάρμακα παίρνετε;
• Πόσο ασκείστε;
• Τι περιέχει η διατροφή σας;
• Καπνίζετε ή ήσασταν καπνιστής στο παρελθόν;
• Πίνετε αλκοόλ; Πόσο κατά προσέγγιση;

‍