Η σχέση παχυσαρκίας και λοίμωξης από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2
01/10/2020
Δρ Θεμιστοκλής Τζώτζας
Ενδοκρινολόγος
Η παχυσαρκία είναι μία χρόνια νόσος με επίκεντρο τον λιπώδη ιστό, η οποία προκαλεί πολλαπλά άλλα νοσήματα, όπως μεταβολικά (σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία), καρδιαγγειακά (στεφανιαία νόσο, έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο) και άλλες σοβαρές παθήσεις, όπως οστεοαρθρίτιδα γονάτων, άπνοιες κατά τον ύπνο, λιπώδη διήθηση ήπατος και μερικούς καρκίνους. Στην Ελλάδα, η παχυσαρκία αυξάνει συνεχώς τα τελευταία 30 χρόνια και πλέον άνω του 25% των ενηλίκων και 14% των παιδιών θεωρούνται παχύσαρκοι.
Η λοίμωξη από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα παθογένειας χαρακτηριζόμενης από απλή ασυμπτωματική λοίμωξη ή ήπια συμπτώματα, όπως πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, έως και εντονότερα συμπτώματα, όπως δύσπνοια, σοβαρή πνευμονία, οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, πνευμονική ίνωση και μερικές φορές και θάνατο. Η λοίμωξη αυτή έχει λάβει πανδημικές διαστάσεις, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προκαλώντας εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς σε μερικές χώρες.
Σε ό,τι αφορά στην παχυσαρκία, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η τελευταία αποτελεί σοβαρό - αν όχι τον σοβαρότερο - παράγοντα κινδύνου για λοίμωξη Covid-19 και, συνεπώς, τα παχύσαρκα άτομα αποτελούν μια ιδιαίτερα ευπαθή ομάδα.
Παραθέτουμε ορισμένα πρόσφατα στοιχεία υπό μορφή ερωταπαντήσεων για τη σχέση της παχυσαρκίας και του κορωνοϊού.
Αυξάνει η παχυσαρκία τον κίνδυνο για λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-2;
Δεν είναι ακόμη απόλυτα εξακριβωμένο ότι η ίδια η παχυσαρκία είναι παράγοντας κινδύνου για να προσβληθεί κάποιος από τον συγκεκριμένο ιό. Πιθανολογείται, όμως, ότι η συνύπαρξή της με άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση ή τα καρδιαγγειακά νοσήματα, δημιουργούν ευνοϊκό περιβάλλον για λοίμωξη από τον κορωνοϊό. Δεδομένα από άλλες ιογενείς λοιμώξεις (π.χ γρίπη τύπου Α) δείχνουν ότι η παχυσαρκία, λόγω τροποποίησης της ανοσολογικής απάντησης και πρόκλησης λεμφοπενίας, αλλά και λόγω μεγαλύτερης διάρκειας μεταφοράς του ιικού φορτίου, προδιαθέτει σε ιογενείς λοιμώξεις.
Κινδυνεύει ένα παχύσαρκο άτομο να νοσήσει σοβαρά από COVID-19;
Η απάντηση έρχεται από μελέτες νοσηλευμένων ασθενών στη Γαλλία, στην Κίνα και στις Ηνωμένες Πολιτείες και δυστυχώς είναι θετική. Πράγματι, τα παχύσαρκα άτομα παρουσιάζουν πιο έντονα συμπτώματα, όπως δύσπνοια, αναγκάζονται να νοσηλευτούν συχνότερα και για περισσότερες μέρες, ενώ εισάγονται συχνότερα στην εντατική μονάδα με ανάγκη χρήσης αναπνευστήρα και πιθανώς έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα. Οι 3 στους 4 νοσηλευόμενους Αμερικανούς για λοίμωξη από κορωνοϊό είναι παχύσαρκοι. Σε μία μελέτη 4000 πασχόντων από κορωνοϊό στη Νέα Υόρκη, διαπιστώθηκε ότι οι κύριες αιτίες για εισαγωγή στο νοσοκομείο λόγω της λοίμωξης ήταν η ηλικία πάνω από 65 και η ίδια η παχυσαρκία, ενώ δευτερεύοντες παράγοντες κινδύνου ήταν η υπέρταση, ο διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Επίσης, τα νεαρά άτομα, αν και γενικά αποτελούν ομάδα χαμηλού κίνδυνου σε σχέση με τον συγκεκριμένο ιό, όταν είναι παχύσαρκα νοσούν περισσότερο και βαρύτερα. Πάνω από το 80% των νεότερων ασθενών (κάτω των 50 ετών) που νοσηλεύονται στις εντατικές στη Γαλλία είναι παχύσαρκοι.
Εκτός της παχυσαρκίας, άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες που διαπιστώθηκε να σχετίζονται με τη σοβαρότητα της νόσου COVID-19 και τη μακροχρόνια νοσηλεία είναι η υπέρταση, ο διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο, οι καρδιαγγειακές και οι χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις. Στο 91,5% των νοσηλευομένων στην Αμερική από COVID-19 διαπιστώθηκε τουλάχιστον μια από τις προαναφερθείσες παθήσεις. Επιδημιολογικές μελέτες στην Αμερική δείχνουν ότι περιοχές με πολύ υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας, όπως η Νέα Ορλεάνη και η Λουιζιάνα, παρουσιάζουν πολύ υψηλότερη θνησιμότητα λόγω κορωνοϊού από περιοχές με λιγότερη παχυσαρκία, όπως η Νέα Υόρκη και το Σηάτλ. Θεωρούμαστε τυχεροί στην Ελλάδα που δεν υπήρξε μεγάλη εξάπλωση της πανδημίας, διότι με τα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας στη χώρα μας η νόσηση από τον ιό θα μπορούσε να είναι πολύ σοβαρή.
Υπάρχουν όρια δείκτη μάζας σώματος, πάνω από τα οποία αντιμετωπίζουμε μεγαλύτερο κίνδυνο από τον κορωνοϊό;
Μελέτες δείχνουν ότι η σοβαρού βαθμού ή νοσογόνος παχυσαρκία (ΒΜΙ άνω του 40), η οποία συνοδεύεται από πολλαπλές νοσηρότητες, εκδηλώνει βαρύτερα συμπτώματα και αυξάνει την πιθανότητα για παρατεταμένη νοσηλεία. Τα άτομα με τέτοια παχυσαρκία παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευπάθεια σε επιμολύνσεις και εμφανίζουν περισσότερες επιπλοκές στην εντατική μονάδα. Επίσης, σημαντικό παράγοντα που δυσχεραίνει το ιατρικό έργο αποτελεί και η δυσκολία των ασθενών αυτών να υποβάλλονται σε διαγνωστικές εξετάσεις, πχ. αιμοληψίες, μαγνητική τομογραφία. Εξάλλου, η αντιμετώπιση των ασθενών αυτών στη ΜΕΘ παρουσιάζει ιδιαίτερα θεραπευτικά προβλήματα, όπως δυσχέρειες διασωλήνωσης, αύξηση δοσολογίας φαρμάκων, δυσχερείς θεραπευτικούς χειρισμούς, ανάγκη αυξημένης νοσηλευτικής φροντίδας. Μία άλλη ομάδα παχύσαρκων πολύ υψηλού κινδύνου είναι τα άτομα που έχουν υποστεί χειρουργική επέμβαση παχυσαρκίας. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν συχνά ελλείψεις πρωτεϊνών, ιχνοστοιχείων και βιταμινών, ενώ έχοντας ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα είναι επιρρεπή σε λοιμώξεις.
Tα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι και επί απλής παχυσαρκίας (ΒΜΙ πάνω από 30) υπάρχει τουλάχιστον διπλάσιος κίνδυνος να νοσήσει το άτομο βαρύτερα.
Ποιοι είναι οι κυριότεροι λόγοι που επιβαρύνουν ένα παχύσαρκο άτομο για τη λοίμωξη και πώς εξηγείται το φαινόμενο αυτό επιστημονικά;
Σε γενικές γραμμές, η νοσογόνος παχυσαρκία συνοδεύεται συχνά από παθολογικές καταστάσεις, όπως υπέρταση, προδιαβήτη ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, νεφρικές ή ηπατικές διαταραχές (όπως λιπώδης διήθηση ήπατος και χολολιθίαση), κιρσούς και φλεβική ανεπάρκεια κάτω άκρων, μυκητιάσεις δέρματος, ελλείψεις βιταμινών, όπως βιταμίνης D κλπ. Οι παθήσεις αυτές είναι συχνές και σε απλή παχυσαρκία, ιδίως όταν υπάρχει μεγάλη συσσώρευση λίπους στην κοιλιά (κοιλιακή ή ανδρικού τύπου παχυσαρκία). Τα αναπνευστικά, όμως, προβλήματα που παρουσιάζουν συχνά οι παχύσαρκοι αποδεικνύονται ιδιαίτερα επιβαρυντικά, όταν συνυπάρχουν με COVID-19. Τέτοια προβλήματα, όπως η δύσπνοια στην κόπωση, το άσθμα, το σύνδρομο υπνικής άπνοιας και ειδικά η περιοριστικού τύπου αναπνευστική ανεπάρκεια, μειώνουν τις αναπνευστικές εφεδρείες και την οξυγόνωση και δημιουργούν προϋποθέσεις για επιμολύνσεις.
Άλλοι μηχανισμοί που λειτουργούν επιβαρυντικά επί παχυσαρκίας είναι η υπερφλεγμονώδης κατάσταση, η οποία προδιαθέτει σε λοιμώξεις, οι μειωμένες αντιστάσεις του ανοσοποιητικού μηχανισμού που παρατηρούνται, ενώ και ο ίδιος ο λιπώδης ιστός μπορεί να λειτουργεί ως αποθηκευτικός χώρος και εφαλτήριο για προώθηση του ιού σε άλλα όργανα.
Η επικινδυνότητα που παρουσιάζουν τα παχύσαρκα άτομα για λοίμωξη στον ιό μπορεί να τα κινητοποιήσει να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος και να το αντιμετωπίσουν πιο σοβαρά. Η σωστή διατροφή και ή άσκηση μπορούν να βοηθήσουν, όχι μόνο στην απώλεια βάρους, αλλά και στην άμεση προστασία από τον ιό χάρη στην αντιφλεγμονώδη δράση τους.
