Τι είναι ο κολποκοιλιακός αποκλεισμός;

Τι είναι ο κολποκοιλιακός αποκλεισμός;

Οι παλμοί της καρδιάς προέρχονται από τον φλεβόκομβο, ο οποίος κάνει την καρδιά να χτυπά με 50-100 παλμούς ανά λεπτό. Μετά τον φλεβόκομβο, το ερέθισμα κατευθύνεται προς τις κοιλίες. Το ερεθισματαγωγό σύστημα αποτελείται από τον φλεβόκομβο, που παράγει τις σφύξεις, τον κολποκοιλιακό κόμβο, το δεμάτιο του His και τα σκέλη δεξιό και αριστερό του δεματίου του His (Εικ.1). 

‍

Οποιαδήποτε βλάβη στο σύστημα αυτό της καρδιάς οδηγεί σε μείωση ή διακοπή παραγωγής ή αγωγής  του ρυθμού. Η κατάσταση αυτή λέγεται κολποκοιλιακός αποκλεισμός. Συνέπεια αυτού είναι να εμφανιστεί βραδυκαρδία ή ασυστολία, από την οποία κινδυνεύει ο ασθενής. 

Τύποι κολποκοιλιακού αποκλεισμού

Η βλάβη μπορεί να είναι στον κολποκοιλιακό κόμβο ή σπανιότερα στο δεμάτιο του His. 

Υπάρχουν 3 βαθμοί σοβαρότητας του κολποκοιλιακού αποκλεισμού, ανάλογα με την ηλεκτροκαρδιογραφική εικόνα (Εικ.2):

Εικ.2: Οι τρεις τύποι του κολποκοιλιακού αποκλεισμού

• 1ου βαθμού: Στο ηλεκτροκαρδιογράφημα καταγράφεται μόνο καθυστέρηση της αγωγής.
• 2ου βαθμού: Τα περισσότερα ερεθίσματα περνούν στις κοιλίες, αλλά ορισμένα χάνονται.
• 3ου βαθμού ή πλήρης: Κανένα ερέθισμα δεν περνά στις κοιλίες.

Συμπτώματα κολποκοιλιακού αποκλεισμού

Τα συμπτώματά σας εξαρτώνται από τον τύπο κολποκοιλιακού αποκλεισμού. Ο κολποκοιλιακός αποκλεισμός 1ου βαθμού συνήθως δεν παρουσιάζει συμπτώματα. 

Μερικά από τα συμπτώματα του κολποκοιλιακού αποκλεισμού 2ου βαθμού είναι τα εξής:

• Πόνος στο στήθος
• Ζαλάδα
• Λιποθυμία
• Κόπωση
• Ναυτία
• Δύσπνοια

Μερικά από τα συμπτώματα του κολποκοιλιακού αποκλεισμού 3ου βαθμού είναι τα εξής:

• Καρδιακή ανακοπή
• Ζαλάδα
• Λιποθυμία
• Έντονη κόπωση
• Αίσθημα παλμών

Πότε πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό;

Αν λιποθυμήσετε, έχετε δύσπνοια ή πόνο στο στήθος, καλέστε άμεσα βοήθεια, ακόμη και αν βρίσκεστε μόνοι. Η προτεραιότητά σας είναι να φτάσετε στο νοσοκομείο και να σας χορηγηθεί ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Είναι πολλές οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν σε κολποκοιλιακό αποκλεισμό. Επισκεφτείτε έναν γιατρό αν εσείς ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς σας παρουσιάσει συμπτώματα κολποκοιλιακού αποκλεισμού.

Αίτια κολποκοιλιακού αποκλεισμού

Ο πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός συνήθως είναι επίκτητος και σε λίγες περιπτώσεις συγγενής.

• Ο επίκτητος αποκλεισμός πιο συχνά οφείλεται σε χρόνιες εκφυλιστικές αλλοιώσεις του δεματίου του His και των σκελών του. Ο χρόνιος αυτός πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός αποτελεί κλασική ένδειξη τοποθέτησης τεχνητού βηματοδότη. 
• Το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι μια δεύτερη και όχι σπάνια αιτία πλήρους κολποκοιλιακού αποκλεισμού. Στην περίπτωση αυτή, το έμφραγμα συνηθέστερα είναι κατώτερο. Συνιστάται προσωρινή τεχνητή βηματοδότηση, ιδίως εάν οι σφύξεις είναι κάτω από 38-40/λεπτό και όταν συνυπάρχει αρτηριακή υπόταση ή έχει συμβεί συγκοπτική κρίση. Άλλοτε, ο πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός οφείλεται σε οξύ έμφραγμα του προσθίου τοιχώματος. Εδώ η διαταραχή της αγωγής οφείλεται σε βλάβη του His από την εκτεταμένη μυοκαρδιακή προσβολή. Για τον λόγο αυτό, η πρόγνωση είναι βαρυτάτη, ακόμη και εάν τοποθετηθεί ο ενδεικνυόμενος τεχνητός βηματοδότης. 
• Ο συγγενής κολποκοιλιακός αποκλεισμός σπανίως εκδηλώνεται με συγκοπτικές κρίσεις ή άλλα συμπτώματα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, είναι φρόνιμο να εμφυτεύεται μόνιμος βηματοδότης, επειδή σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου. 

Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης κολποκοιλιακού αποκλεισμού

Ως παράγοντας κινδύνου ορίζεται οτιδήποτε αυξάνει τις πιθανότητες ενός ανθρώπου να εμφανίσει μια συγκεκριμένη νόσο. Οι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κολποκοιλιακού αποκλεισμού είναι οι εξής:

• Μεγάλη ηλικία
• Καρδιαγγειακή νόσος
• Υψηλά επίπεδα καλίου στο αίμα
• Υπερθυρεοειδισμός
• Νόσος του Lyme 
• Πρόσφατη εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς

Πώς γίνεται η διάγνωση;

• Σε πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό, με σταθερή καρδιακή συχνότητα 35-40/λ ή μεγαλύτερη, συχνά οι ασθενείς δεν έχουν συμπτώματα. Όμως, μπορεί ορισμένοι εξ αυτών να εμφανίσουν εκδηλώσεις καρδιακής ανεπάρκειας, εγκεφαλικής ισχαιμίας ή και στεφανιαίας ανεπάρκειας, εάν συνυπάρχουν αποφρακτικές βλάβες των στεφανιαίων αρτηριών. 
• Στους περισσότερους ασθενείς, η καρδιακή συχνότητα είναι ασταθής και εμφανίζονται κρίσεις Adams-Stokes. Οι κρίσεις αυτές είναι συγκοπτικές, οφείλονται σε ισχαιμία του εγκεφάλου και χαρακτηρίζονται από απώλεια συνείδησης, ωχρότητα του προσώπου και, εάν διαρκούν άνω των 15 δευτερολέπτων, κυάνωση, βαθιά ρεγχώδη αναπνοή και σπασμούς. Συγκοπτικές κρίσεις που διαρκούν πάνω από 60 sec είναι συνήθως θανατηφόρες, εκτός εάν γίνει καρδιακή ανάνηψη. 
• Η τελική διάγνωση γίνεται με το ηλεκτροκαρδιογράφημα, εάν η βλάβη είναι μόνιμη, και με το Holter, εάν εμφανίζεται παροδικά και διαλειπόντως.

Ποια είναι η θεραπεία;

Ο πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός θεραπεύεται με τεχνητή βηματοδότηση. Στον 2ου βαθμού ή σπάνια στον 1ου βαθμού κολποκοιλιακό αποκλεισμό υπάρχουν κατηγορίες ασθενών, στις οποίες πρέπει επίσης να εμφυτευθεί τεχνητός βηματοδότης. 

Τι είναι ο βηματοδότης;

Ο βηματοδότης είναι μια συσκευή που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα του θώρακα, με μια απλή σχετικά επέμβαση. Ο βηματοδότης έχει σκοπό να διατηρεί τον ρυθμό της καρδιάς, όταν υπάρχουν νοσήματα που διαταράσσουν τη συχνότητα με την οποία πάλλεται η καρδιά. Η εμφύτευση γίνεται με άσηπτες συνθήκες, σε αιμοδυναμικό εργαστήριο που διαθέτει και ακτινοσκοπικό μηχάνημα και με τοπική, κατά βάση, αναισθησία. 

Πώς λειτουργεί;

Πρόκειται για μια μικρή συσκευή που λειτουργεί με μπαταρία. Διαθέτει ένα, δύο ή τρία λεπτά καλώδια, τα οποία φτάνουν μέχρι την καρδιά και διοχετεύουν ηλεκτρικές διεγέρσεις. Ο σκοπός είναι η καρδιά να πάλλεται με συγκεκριμένη συχνότητα, όταν η δική της συχνότητα πέσει κάτω από ένα κριτικό όριο, ανάλογα με τον προγραμματισμό του βηματοδότη. Οι βηματοδότες, δηλαδή, δουλεύουν κατ’ επίκληση. 

Πώς επηρεάζει ο βηματοδότης τη φυσιολογική δραστηριότητα του ασθενούς;

Η φυσιολογική δραστηριότητα ενός ανθρώπου που έχει βηματοδότη δεν επηρεάζεται ουσιαστικά. Η τακτική ιατρική παρακολούθηση είναι απαραίτητη, με σκοπό να γίνεται σωστά η ρύθμιση του βηματοδότη και να ελέγχεται η καλή λειτουργία του. Η παρακολούθηση γίνεται από τον ιατρό που εμφυτεύει τη συσκευή ανά εξάμηνο, με ειδικό   εξωτερικό μηχάνημα με κεφαλή που αναλύει όλα τα δεδομένα του βηματοδότη για το διάστημα από τον τελευταίο έλεγχο.  

Μπαταρία και αντικατάσταση βηματοδότη

Η μπαταρία του βηματοδότη έχει διάρκεια ζωής ανάλογη με το είδος του βηματοδότη και τις ανάγκες του ασθενούς. Η αντικατάσταση του βηματοδότη αφορά μόνο τη γεννήτρια και όχι τα καλώδια. Γίνεται με διάνοιξη της περιοχής, αλλά η διαδικασία είναι πολύ γρήγορη και η ανάρρωση πολύ ταχεία. 

Τύποι βηματοδότη

Υπάρχουν βηματοδότες μιάς κοιλότητας και δύο κοιλοτήτων. Μονοεστιακό βηματοδότη χρειάζονται οι ασθενείς που βρίσκονται σε μόνιμη κολπική μαρμαρυγή, όταν παρουσιάσουν βραδυκαρδία, διότι πλέον ο κόλπος δεν συμμετέχει στη συστολή της καρδιάς τους. Διεστιακό βηματοδότη χρειάζονται όλοι οι υπόλοιποι ασθενείς που έχουν λειτουργούντα φλεβόκομβο (Eικ.1).

Αμφικοιλιακός βηματοδότης

Την τελευταία 20ετία, έχει προστεθεί στη φαρμακευτική μας φαρέτρα και ένας ειδικός βηματοδότης που αφορά τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξάρτητα από το αν παρουσιάζουν βραδυκαρδία. Ο βηματοδότης αυτός λέγεται αμφικοιλιακός βηματοδότης, διότι έχει και ένα τρίτο καλώδιο που δεν τοποθετείται σε κοιλότητα, αλλά στο φλεβικό δίκτυο που απομακρύνει από την καρδιά το αίμα που την τροφοδοτεί, στον στεφανιαίο κόλπο. Ο στεφανιαίος κόλπος γειτνιάζει με την αριστερή κοιλία και έτσι η ηλεκτρική του διέγερση διεγείρει την αριστερή κοιλία. Με αυτό τον τρόπο, συγχρονίζουμε την ηλεκτρική διέγερση της δεξιάς και της αριστερής κοιλίας, που σε περίπτωση καρδιακής ανεπάρκειας αποσυγχρονίζονται και, ενώ φυσιολογικά προηγείται η διέγερση της αριστερής κοιλίας, σε καρδιακή ανεπάρκεια προηγείται η διέγερση της δεξιάς κοιλίας, με αποτέλεσμα σημαντική επιδείνωση της καρδιακής λειτουργίας (Eικ.2).

Ασύρματος βηματοδότης

Επίσης, την τελευταία 5ετία προστέθηκε και βηματοδότης χωρίς καλώδια - ασύρματος βηματοδότης - ο οποίος εμφυτεύεται σε υπερήλικες με κολπική μαρμαρυγή, που έχουν αδυναμία φλεβικής προσπέλασης. Τοποθετείται με ειδική διαδικασία από τη μηριαία φλέβα και η συσκευή μένει μέσα στη δεξιά κοιλία. Δεν υπάρχει βηματοδότης δύο κοιλοτήτων χωρίς καλώδιο. Επίσης, είναι αδιευκρίνιστο ακόμη τι θα γίνεται με την αντικατάστασή του (Eικ.3).

Τι κάνουμε εμείς στην Κλινική “ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ”

Στην Κλινική “ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ” εμφυτεύουμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό βηματοδοτών και αμφικοιλιακών βηματοδοτών ανά έτος. Υπάρχει τεράστια εμπειρία σε αυτό το πεδίο της ηλεκτροφυσιολογίας. 

Τι μπορώ να ρωτήσω τον ειδικό εμφυτευτή γιατρό;

Για να καταλάβετε καλύτερα την πάθησή σας και τα συμπτώματά της, μπορείτε να ρωτήσετε τον εμφυτευτή γιατρό μερικές από τις παρακάτω ερωτήσεις. Μη διστάσετε να κάνετε μια λίστα με οτιδήποτε άλλο θέλετε να ρωτήσετε τον γιατρό σας.

• Τι κάνει την καρδιά μου να χτυπάει αργά;
• Ποια είναι η πάθησή μου;
• Ποιες εξετάσεις χρειάζομαι;
• Πόσο επικίνδυνη είναι η κατάστασή μου;
• Τι πρέπει να αλλάξω από τις δραστηριότητές μου;
• Ποιον βηματοδότη χρειάζομαι;
• Ποιους περιορισμούς θα έχω στη ζωή μου;
• Ποιες είναι οι επιπλοκές της επέμβασης;
• Θα μπορώ να υποβληθώ σε μαγνητική τομογραφία;

‍