Πονοκέφαλος το σύμπτωμα που μας ταλαιπωρεί (σχεδόν) όλους

Τι είναι ο πονοκέφαλος;

Ο πονοκέφαλος (ή κεφαλόπονος), όπως λέει και η ίδια η λέξη, είναι πόνος στο κεφάλι. Βέβαια, όλοι οι πονοκέφαλοι δεν είναι όμοιοι. Άλλοι περνούν με μια ασπιρίνη και άλλοι δεν περνούν τελείως, ακόμη και με τα ισχυρότερα παυσίπονα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αιτίες που τους προκαλούν είναι πολλές και τελείως διαφορετικές μεταξύ τους. Μπορεί ο πονοκέφαλος να προκαλείται από το άγχος, οπότε είναι δυνατόν και μόνο αυτή η πληροφόρηση από τον γιατρό στον ασθενή και η διαβεβαίωση ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για την υγεία του να λύσει το πρόβλημα.

Είναι συχνός ο πονοκέφαλος;

Οι περισσότεροι πάσχουμε κάποια στιγμή, σε οποιαδήποτε ηλικία, από πονοκέφαλο. Άλλοι πάσχουν σπανιότερα και άλλοι συχνότερα. Άλλοι ελαφρύτερα και άλλοι πολύ βαρύτερα. Άλλοι πάσχουν πάντα από το ίδιο είδος πονοκεφάλου και άλλοι από δύο ή τρία διαφορετικά είδη. Όμως μόνο το 10% των πασχόντων, των οποίων επηρεάζεται σημαντικά η ποιότητα ζωής του και η επαγγελματική απόδοση, αναγκάζεται να καταφύγει στον γιατρό.  

Η αλήθεια είναι ότι όσοι δεν υπέφεραν ποτέ από πονοκέφαλο ή ημικρανία (πόνος συνήθως στο μισό κεφάλι) δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο πολύ βασανίζονται αυτοί που πάσχουν. Φθάνουν μάλιστα να τους λένε ότι είναι «κατα φαντασίαν ασθενείς» και αυτό χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την κατάστασή τους. Συχνά νιώθουν να απομονώνονται από τους φίλους τους ή ακόμα και από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Όλα αυτά τα γεγονότα δημιουργούν ανασφάλεια και ψυχολογική επιβάρυνση, με αποτέλεσμα ο πονοκέφαλος να χειροτερεύει.

Ποια είναι τα συχνότερα είδη του πονοκεφάλου;

Ημικρανία

Η ημικρανία αφορά (συνήθως) μόνο το μισό κεφάλι. Από ημικρανία πάσχει περίπου το 8% του πληθυσμού (οι γυναίκες πάσχουν πολύ συχνότερα). Η ημικρανία εμφανίζεται με κρίσεις πόνου, πότε δεξιά πότε αριστερά, από τη νεαρή ηλικία και συνήθως ο ένας τουλάχιστον από τους γονείς πάσχει από την ίδια πάθηση. Συχνά προειδοποιεί τον ασθενή, ο οποίος νιώθει αδύναμος, δεν έχει όρεξη για τίποτα και θέλει να πάει σε ένα ήσυχο και σκοτεινό δωμάτιο να ξαπλώσει. Αν το κάνει και κατορθώσει να κοιμηθεί, έχει πολλές πιθανότητες όταν ξυπνήσει να έχει αποφύγει την κρίση της ημικρανίας. Εάν δεν προλάβει, τότε καταλαβαίνει ότι δεν βλέπει καλά. Βλέπει δηλαδή μαύρους κύκλους που τον εμποδίζουν να διαβάσει ή να δει τι βρίσκεται πίσω από αυτούς ή βλέπει γραμμές ζιγκ-ζαγκ που φεύγουν προς τα πλάγια, αλλά ξανάρχονται ξανά και ξανά.

Κεφαλόπονος από μυϊκό σπασμό

Ο κεφαλόπονος από μυϊκό σπασμό (ή από μυϊκή τάση) είναι η συχνότερη μορφή πονοκεφάλου. Υπολογίζεται ότι το 30 έως 78% του πληθυσμού υποφέρει από αυτόν για κάποια περίοδο της ζωής του. Πιθανότατα προκαλείται από μυϊκή σύσπαση στον αυχένα, που διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα, εξαιτίας ψυχικής υπερέντασης και υπερκόπωσης. Ο πόνος:

• Είναι πάντοτε σε όλο το κεφάλι
• Διαρκεί από μισή ώρα έως επτά μέρες
• Έχει σταθερή, αλλά όχι μεγάλη ένταση
• Συχνά μοιάζει σαν να σφίγγεται το κεφάλι από ένα στεφάνι ή να πιέζεται από το βάρος ενός κράνους

Κεφαλόπονος στους ηλικιωμένους

Σε σχετικά ηλικιωμένους ασθενείς, συχνός είναι:

• O κεφαλόπονος της αρτηριοσκλήρυνσης
• O κεφαλόπονος της αρτηριακής υπέρτασης
• O κεφαλόπονος της αρτηριακής υπότασης
• O κεφαλόπονος από το γλαύκωμα

Κεφαλόπονος από όγκο, αιμάτωμα ή απόστημα

Ο κεφαλόπονος από όγκο, αιμάτωμα ή απόστημα μέσα στο κρανίο είναι πρωινός μαζί με αναγούλα ή εμετό, συχνά με σύγχυση ή επιληπτικές κρίσεις. Η διάγνωση γίνεται με αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Όγκος (αστροκύττωμα Ι πριν (α) και μετά το σκιαστικό (β), απόστημα (γ) και υποσκληρίδιο αιμάτωμα (δ), όπως φαίνονται στην αξονική τομογραφία).

Κεφαλόπονος από τον ψευδοόγκο του εγκεφάλου ή ιδιοπαθή ή καλοήθη ενδοκρανιακή υπέρταση

Παρόμοιος είναι και ο κεφαλόπονος από τον ψευδοόγκο του εγκεφάλου ή ιδιοπαθή ή καλοήθη ενδοκρανιακή υπέρταση που:

• προκαλείται συνήθως σε νεαρές παχύσαρκες γυναίκες
• χειροτερεύει σιγά-σιγά, μέρα με τη μέρα
• είναι πιο δυνατός το πρωί
• με την κούραση ο ασθενής βλέπει θαμπά ή διπλά

Κεφαλόπονος εξαιτίας παθήσεων του αυχένα

Ο κεφαλόπονος εξαιτίας παθήσεων του αυχένα είναι πάντοτε μονόπλευρος, δεν αλλάζει πλευρά και αρχίζει από το πίσω μέρος της κεφαλής. Επεκτείνεται στον κρόταφο και εν συνεχεία πίσω από το μάτι.

Συχνά υπάρχει ίλιγγος και προκαλείται εμετός, ενώ το μάτι της πλευράς που πονά δεν βλέπει καλά. Πολύ συχνά, ο πόνος επεκτείνεται στον ώμο και στο χέρι της ίδιας πλευράς. Όλοι σχεδόν οι ασθενείς επηρεάζονται και υποφέρουν από κατάθλιψη.

Κεφαλόπονος της παραρρινοκολπίτιδας (της ιγμορίτιδας)

Ο κεφαλόπονος της παραρρινοκολπίτιδας είναι δυνατόν κατά διαστήματα να σουβλίζει (στην οξεία φάση) ή να έχει συνέχεια την ίδια ένταση (στη χρόνια κατάσταση). Ο πόνος επιδεινώνεται με τον βήχα και το φτάρνισμα.

Ψυχογενής κεφαλόπονος

Άλλη συχνή μορφή κεφαλόπονου είναι ο ψυχογενής κεφαλόπονος, ο οποίος εκδηλώνεται ως πόνος ελαφριάς έως μέτριας έντασης μετωποκροταφικά, είτε στη μία είτε και στις δύο πλευρές του κρανίου. Διαρκεί από ημέρες έως αρκετές εβδομάδες σε ασθενείς με μελαγχολία, κρίσεις πανικού, έντονο άγχος ή υστερία. Οι ασθενείς συχνά, εκτός από τον πονοκέφαλο, λένε ότι υπάρχει κάτι μέσα στο κεφάλι τους ή ότι αισθάνονται το κεφάλι τους άδειο.

Κεφαλόπονος των μαθητών

Ο κεφαλόπονος των μαθητών προκαλείται από την αναγκαστική μακροχρόνια σκυμμένη στάση της κεφαλής, που επιβαρύνει τον αυχένα και ερεθίζει τις μήνιγγες. Ο πόνος συνήθως εντοπίζεται στο μέτωπο, όπως άλλωστε και στον κεφαλόπονο από αδιάγνωστη ακόμα μυωπία των μαθητών. Στις περιπτώσεις αυτές, ένας μύωπας και αδιάφορος μαθητής των τελευταίων θρανίων που δεν μπορεί να παρακολουθήσει τι γράφεται στον πίνακα, μεταβάλλεται σε επιμελή έως άριστο, μόλις μετατεθεί σε θρανίο της πρώτης σειράς. Έτσι, η αδιάγνωστη μυωπία του δεν του προκαλεί πλέον πονοκέφαλο εξαιτίας της συνεχούς σύσπασης των μυών, στην προσπάθειά του να δει καθαρότερα.

Κεφαλόπονος της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας

Ο κεφαλόπονος της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας είναι συνήθως αφόρητος. Αρχίζει από το πίσω τμήμα της κεφαλής σαν τσεκουριά και αποκτά γρήγορα τον ρυθμό του σφυγμού, καθώς μετατοπίζεται (συνήθως) προς το μέτωπο. Ταυτόχρονα, ο ασθενής βλέπει θολά, δεν μπορεί να σκύψει και κάνει εμετό. Τότε επιβάλλεται απόλυτη ακινησία, μέχρι να βρεθεί και να διορθωθεί το ελάττωμα της αρτηρίας με την αξονική, τη μαγνητική τομογραφία και την αγγειογραφία.

Υπαραχνοειδής αιμορραγία

Αθροιστική κεφαλαλγία

Η αθροιστική κεφαλαλγία, από την οποία πάσχουν συχνότερα οι άνδρες, κυρίως ηλικίας 20 έως 50 ετών, είναι πάντοτε μονόπλευρη, με ανυπόφορο πόνο, που σουβλίζει το μάτι. Σύντομα τρέχουν δάκρυα, κλείνει η μύτη και κοκκινίζει το πρόσωπο της ίδιας πλευράς. Ο πόνος αρχίζει ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση, συχνά μία έως δύο ώρες μετά την αρχή του ύπνου. Ο πόνος διαρκεί μισή έως δύο ώρες και ξανάρχεται, συνήθως μέχρι τρεις φορές, πάντοτε την ίδια ακριβώς ώρα, συνήθως επί μερικές εβδομάδες. Ακολουθεί ελεύθερο μεσοδιάστημα, συνήθως από τρεις μήνες έως πέντε χρόνια, και υποτροπιάζει απροειδοποίητα, πάντα στην ίδια πλευρά. Από την πάθηση αυτή υπήρξαν ασθενείς που αυτοκτόνησαν, για να απαλλαγούν από τον πόνο.

Γιγαντοκυτταρική αρτηριίτιδα

Η γιγαντοκυτταρική αρτηριίτιδα προκαλεί συνήθως μονόπλευρο πονοκέφαλο, εντοπίζεται συνήθως στον κρόταφο, όπου η αρτηρία είναι διογκωμένη σαν φίδι και πονάει όταν την πιέσουμε (κροταφική αρτηριίτιδα). Θεραπευτικά χορηγείται αποτελεσματικά η κορτιζόνη.

Κείμενο:
Δημήτριος Βλαϊκίδης, Νευρολόγος

‍