Λεμφοίδημα Υπάρχει λύση;

Τι είναι το λεμφικό σύστημα;

Το λεμφικό σύστημα είναι το σύστημα μεταφοράς που είναι κυρίως υπεύθυνο για την επιστροφή των μεσοκυττάριων πρωτεϊνών στην κυκλοφορία του αίματος. Ποια είναι όμως η χρησιμότητά του και ποιος ο ρόλος του στο ανθρώπινο σώμα; Η μεταφορά των πρωτεϊνών από τον μεσοκυττάριο χώρο είναι ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό:

• Μηχανισμοί άμυνας. Η ικανότητα να απομακρύνει επικίνδυνες εξωγενείς πρωτεΐνες, οι οποίες έχουν εισχωρήσει από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως τα βακτήρια, οι ιοί ή άλλα τοξικά ή μολυσματικά σωματίδια, επιτρέπει στον οργανισμό να επάγει μηχανισμούς άμυνας, όπως ο σχηματισμός αντισωμάτων, γρήγορα και εξειδικευμένα.

• Πρόληψη της εξάπλωσης των καρκινικών κυττάρων. Το λεμφικό σύστημα, επίσης, συμμετέχει πολύ ενεργά στην πρόληψη της εξάπλωσης των καρκινικών κυττάρων. Διαταραχές της φυσιολογικής παροχέτευσης του ιστού, που έχουν ως αποτέλεσμα το λεμφοίδημα, οδηγούν πάντα σε μία τοπική ανοσολογική ανεπάρκεια.

Από τι αποτελείται το λεμφικό φορτίο ή αλλιώς λέμφος;

Το λεμφικό φορτίο αποτελείται από πρωτεΐνες, νερό, λίπος και άλλα κύτταρα και μεταφέρεται από το λεμφικό σύστημα. Η λέμφος περιέχει επίσης κύτταρα, όπως λεμφοκύτταρα, μακροφάγα και σε περίπτωση υδροστατικής διύλισης ή τραυματισμού των ιστών μπορεί επίσης να περιέχει και ερυθροκύτταρα.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το σύστημα λεμφικής μεταφοράς;

Οι παράγοντες που επηρεάζουν το σύστημα λεμφικής μεταφοράς είναι ενδογενείς και εξωγενείς:

• Ενδογενείς παράγοντες. Η κινητική δραστηριότητα των λεμφαγγείων είναι η αυθόρμητη λεμφική δραστηριότητα (αγγειοσύσπαση) που εξασφαλίζει τη λεμφική μεταφορά. Τα λεμφαγγεία συσπώνται συστηματικά, όμοια με μικρές καρδιές διατεταγμένες η μία δίπλα στην άλλη, ακολουθώντας την ώθηση του τοπικού τους βηματοδότη.

• Εξωγενείς παράγοντες. Οι επικουρικοί μηχανισμοί της λεμφικής μεταφοράς είναι η μυϊκή και αρθρική αντλία, οι παλμοί των γειτονικών αρτηριών, η αναπνοή και η αντλία της καρδιάς.

Τι είναι το λεμφοίδημα;

Το λεμφοίδημα είναι μια παθολογική κατάσταση, στην οποία τα λεμφαγγεία είναι πολύ λίγα, δυσφορμικά ή μη λειτουργικά, με αποτέλεσμα να είναι ανεπαρκής η ικανότητα απομάκρυνσης του φυσιολογικού λεμφικού φορτίου από τον μεσοκυττάριο χώρο. Υπάρχει δηλαδή μηχανική ανεπάρκεια.

Είδη λεμφοιδήματος

Πρωτογενές λεμφοίδημα
Το πρωτογενές λεμφοίδημα προκαλείται από την ελλιπή ανάπτυξη ή/και αναπτυξιακή ανωμαλία του λεμφικού συστήματος και τη μειωμένη ικανότητά του να διαχειριστεί το λεμφικό φορτίο.Το αποτέλεσμα είναι, σε κάποια φάση της ζωής του ατόμου, το λεμφικό δίκτυο να κρίνεται ανεπαρκές, με αποτέλεσμα την εμφάνιση επίμονου οιδήματος, το οποίο γίνεται χρόνιο και χαρακτηρίζεται πλέον ως λεμφοίδημα.

• Πρώιμο λεμφοίδημα. Αν το πρωτογενές λεμφοίδημα παρουσιαστεί σε παιδιά ή εφήβους και εκδηλωθεί σε ηλικίες μέχρι 35 ετών, λέγεται πρώιμο.

• Όψιμο λεμφοίδημα. Αν το πρωτογενές λεμφοίδημα εμφανιστεί σε άτομα μεγαλύτερα των 35 ετών, λέγεται όψιμο.

Είναι χαρακτηριστικό πως, τις περισσότερες φορές, η απαρχή του λεμφοιδήματος γίνεται μετά από ασήμαντο τραυματισμό ή ακόμα και από απλά τσιμπήματα κουνουπιών.

Δευτερογενές λεμφοίδημα
Το δευτερογενές λεμφοίδημα παρουσιάζεται σε ενήλικες μετά από μηχανική ανεπάρκεια του λεμφικού συστήματος (τραυματισμός σε κάποιο σημείο του λεμφικού συστήματος). Συχνότερη αιτία είναι η χειρουργική αφαίρεση νεοπλασματικών λεμφαδένων (λεμφαδενικός καθαρισμός) ή η ακτινοβόληση αυτών στα πλαίσια ενός θεραπευτικού πλάνου σε καρκινοπαθείς ασθενείς. Άλλη αιτία είναι ο τραυματισμός του συστήματος, έπειτα π.χ. από ένα ατύχημα. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να αναφέρουμε πως το λεμφοίδημα μπορεί να εμφανιστεί από 2-3 μέχρι 20 ή 30 χρόνια μετά από τη διαδικασία τραυματισμού του.

Πού εμφανίζεται συνήθως το λεμφοίδημα;

Το λεμφοίδημα μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε υπάρχουν λεμφαγγεία, δηλαδή σε ολόκληρο το σώμα. Οι συχνότερες περιοχές που γίνεται αντιληπτό είναι:

• Τα κάτω άκρα
• Τα άνω άκρα
• Τα γεννητικά όργανα

Η κλινική εξέταση και αξιολόγηση με τη χρήση διαγνωστικών tests, όπως το σημείο Stemmer, η ψηλάφηση και η παρατήρηση, είναι τα μέσα που θα καθοδηγήσουν στη διάγνωση του λεμφοιδήματος.

Συμπτώματα λεμφοιδήματος

Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με το στάδιο εμφάνισης.

• Στα αρχικά στάδια του λεμφοιδήματος, παρατηρείται ένα μαλακό, εύκολο να κινηθεί εντυποματώδες οίδημα.

• Στο χρόνιο στάδιο, παρουσιάζεται πολλαπλασιασμός του συνδετικού ιστού, με αποτέλεσμα τη σταδιακή σκλήρυνση του οιδήματος, με υπερκερατώσεις και επιθηλιωματώσεις.

Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

• Πάχυνση του δέρματος
• Υπέρμετρη αύξηση του όγκου του μέλους που πάσχει (ελεφαντίαση)
• Λεμφόρροια
• Μελανοκυττάρωση
• Λιπιδική εναπόθεση

Αυτές οι περιοχές έχουν μειωμένη ανοσολογική ικανότητα απέναντι σε πιθανές λοιμώξεις. Με άλλα λόγια, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν λοιμώξεις τόσο αποτελεσματικά όσο άλλα μέρη του σώματος. Έτσι, ένας απλός τραυματισμός στο ήδη ευαίσθητο δέρμα μπορεί με μεγάλη ταχύτητα να καταλήξει σε μια μόλυνση τύπου ερυσίπελας ή μια φλεγμονώδη κυτταρίτιδα, καταστάσεις επώδυνες και επικίνδυνες για τη γενικότερη υγεία του ατόμου.

Υπάρχει θεραπεία για το λεμφοίδημα;

Το λεμφοίδημα - ακόμα και χρόνιο με βαριά κλινική εικόνα - είναι διαχειρίσιμο και με την κατάλληλη αντιμετώπιση θα αναβαθμιστεί και θα βελτιωθεί η καθημερινότητα του ατόμου. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η διάγνωση σε αρχικά στάδια συμβάλλει στην καλύτερη πρόγνωση και εξέλιξή του.

Τι κάνουμε εμείς στην Κλινική «ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ»

Στην Κλινική «ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ» οι εξειδικευμένοι θεραπευτές μας εφαρμόζουν το μοντέλο ολοκληρωμένης αποσυμφωρητικής θεραπείας (CDT) και λεμφικής παροχέτευσης (MLT).

Πρώτη επίσκεψη και λήψη ιστορικού

Κατά την πρώτη επίσκεψη, ο υπεύθυνος λεμφοιδήματος αξιολογεί και εκτιμά την κατάσταση με τη λήψη ιστορικού και τη φυσική εξέταση, με σκοπό να οργανωθεί το εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο.

Ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (CDT)

Η ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία περιλαμβάνει:

• Συγκεκριμένη ακολουθία ειδικών χειρισμών
• Συμπιεστική περίδεση με τη χρήση ειδικών υλικών
• Φροντίδα του δέρματος της πάσχουσας περιοχής
• Φυσικοθεραπεία
• Ανύψωση

Έτσι, απομακρύνεται από την περιοχή το πλεονάζον λεμφικό φορτίο, επιτρέποντας στο λεμφικό σύστημα να δημιουργήσει παράπλευρη κυκλοφορία. Η συμπιεστική περίδεση σε συνδυασμό με τη μυϊκή ενεργοποίηση διατηρούν το αποτέλεσμα μέχρι την επόμενη θεραπεία.

Με το πέρας της διαδικασίας, γίνεται μέτρηση και κατασκευή εξειδικευμένου ενδύματος διαβαθμισμένης συμπίεσης, το οποίο θα πρέπει ο ασθενής να τοποθετεί και να συντηρεί σύμφωνα με τις οδηγίες του θεραπευτή. Το ένδυμα συμβάλλει στη διατήρηση του αποτελέσματος των θεραπειών και βελτιώνει τη λειτουργικότητα του ατόμου στις καθημερινές δραστηριότητες.

Απαραίτητος αριθμός συνεδριών

Ο αριθμός των συνεδριών καθορίζεται από την κλινική εικόνα. Ενώ ένα λεμφοίδημα 1ου σταδίου μπορεί να βελτιωθεί σε μόλις 3-4 συνεδρίες, ένα προχωρημένο θα χρειαστεί 10-12 θεραπείες προτού να είναι έτοιμο να δεχθεί το συμπιεστικό ένδυμα. Πιθανές όμως επιπλοκές, όπως μια μόλυνση ή μια φλεγμονή, μπορεί να επιμηκύνουν τη συνολική διάρκεια.

Κείμενο:
Θεοφάνης Παπαγεωργίου PT, MLD/CDT, Φυσικοθεραπευτής
Τμήμα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, Κλινική «ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ»

‍