H οστεοπόρωση και οι αντίστοιχες διαταραχές της οστικής, μυϊκής και αρθρικής υγείας αποτελούν καταστροφικές παθήσεις, που μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνιο πόνο, βαριάς μορφής αναπηρία, με δραματική επιδείνωση της ποιότητας ζωής και πρόωρο θάνατο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες πάνω από την ηλικία των 50 ετών θα παρουσιάσουν ένα οστεοπορωτικό κάταγμα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας WHO, 1.600.000 κατάγματα ισχίου ετησίως προσμετρώνται στον απολογισμό της οστεοπορωτικής νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί κατά 200% μέχρι το έτος 2050.
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα εμφανίζονται κατά κανόνα στη σπονδυλική στήλη, στον καρπό ή στο ισχίο, μπορούν εντούτοις να αφορούν και άλλα σημεία του ανθρώπινου σκελετού. Ενώ τα κατάγματα των άκρων, όπως του καρπού και του ισχίου, γίνονται εύκολα αντιληπτά, τα σπονδυλικά κατάγματα συνήθως συγκαλύπτονται από άλλες, πιο κοινές αιτίες οσφυαλγίας.
Ποια «έμμεσα» σημεία υποδηλώνουν την παρουσία σπονδυλικού κατάγματος;
- Απώλεια ύψους (>4 εκ. σε 1 χρόνο)
- Εμφάνιση «καμπούρας»
- Αιφνίδιος πόνος σε κάποιο σημείο της σπονδυλικής στήλης με τοπική ευαισθησία
Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι πάσχουν από οστεοπόρωση, μέχρι να εμφανίσουν κάποιο κάταγμα, και καθώς η απώλεια οστικής μάζας είναι σταδιακή και ανώδυνη, απουσιάζουν κατά κανόνα προειδοποιητικά συμπτώματα. Αυτός είναι και ο λόγος που η οστεοπόρωση αναφέρεται συχνά ως «σιωπηλή νόσος».
Ποιες είναι οι ομάδες υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση της οστεοπόρωσης;
Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες παραγόντων κινδύνου για την εμφάνιση της οστεοπόρωσης:
Σταθεροί παράγοντες κινδύνου που δεν επιδέχονται κάποια παρέμβαση ή τροποποίηση, πρέπει όμως να ληφθούν υπ’ όψιν, ώστε ο ασθενής με την κατάλληλη ιατρική συμβουλευτική και παρακολούθηση να τροποποιήσει τον τρόπο ζωής του, έτσι ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω απώλεια οστικής μάζας:
- Γυναικείο φύλο
- Ηλικία
- Οικογενειακό ιστορικό με γνωστή οστεοπόρωση ή κάταγμα χαμηλής βίας σε συγγενείς πρώτου βαθμού
- Προηγειθέν κάταγμα χαμηλής βίας
- Εθνικότητα
- (Πρώιμη) εμμηνόπαυση/ υστερεκτομή
- Μακροχρόνια αγωγή με κορτικοστεροειδή
- Διάφορα συνοδά νοσήματα (ρευματοειδής αρθρίτιδα, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, υπερθυρεοειδισμός κτλ.)
- Υπογοναδισμός
Τροποποιήσιμοι παράγοντες:
- Συστηματική κατανάλωση αλκοόλ (40% αυξημένος καταγματικός κίνδυνος)
- Κάπνισμα
- Κακή διατροφή
- Ανεπάρκεια βιταμίνης D
- Ανεπαρκής σωματική άσκηση
- Συχνές πτώσεις
Πώς μπορώ να μάθω αν ανήκω σε κάποια από τις ομάδες «υψηλού κινδύνου»;
Μπορείτε να κάνετε το τεστ ενός λεπτού για την εκτίμηση του κινδύνου οστεοπόρωσης του Διεθνούς Οργανισμού Οστεοπόρωσης-International Osteoporosis Foundation (IOF One Minute Osteoporosis Awareness Test):
https://riskcheck.osteoporosis.foundation/el
Συζητήστε τα αποτελέσματα με τον ιατρό σας, ο οποίος θα σας κατευθύνει κατάλληλα, ώστε να αναγνωρίσετε και να εξαλείψετε τους τροποποιήσιμους και να μειώσετε στο ελάχιστο την επιρροή των σταθερών παραγόντων κινδύνου, ώστε να διασφαλίσετε τη διατήρηση της οστικής υγείας και να αποφύγετε κατάγματα και τις δραματικές συνέπειες αυτών.
Μπορώ να προλάβω ή να καθυστερήσω την εμφάνιση της οστεοπόρωσης;
Μπορείτε να προλάβετε την εμφάνιση της οστεοπόρωσης, μεριμνώντας έγκαιρα για τη διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Η ενεργητική πρόληψη της οστεοπόρωσης ξεκινά ήδη από την παιδική ηλικία, κατά την οποία η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου και σωματική άσκηση εξασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή οστική μάζα «κορυφής» (peak bone mass), η οποία επιτυγχάνεται κατά κανόνα λίγο πριν το 30ό έτος της ηλικίας.
Τα οστά αποτελούν έναν ζωντανό οργανισμό, υπόκεινται στις διεργασίες εκφύλισης-απόπτωσης-αναγέννησης του ανθρώπινου σώματος και ανταποκρίνονται στις ανάγκες και απαιτήσεις της καθημερινότητάς μας. Αύξηση των απαιτήσεων σε οστική αντοχή και δύναμη, για παράδειγμα κατά τη σωματική άσκηση, οδηγεί σε μετάθεση της ισορροπίας της αποδόμησης-αναδόμησης των οστών στην κατεύθυνση της αναγέννησης, ενισχύοντας έτσι την παραγωγή οστίτη ιστού και την ενίσχυση της οστικής αντοχής.
Ποια είναι η βασική θεραπεία της οστεοπόρωσης;
Τα καλά νέα είναι ότι η οστεοπόρωση, όπως και πολλές μυοσκελετικές διαταραχές, μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, μειώνοντας δραστικά τον κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων.
- Διασφαλίστε μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε ασβέστιο και πρωτεΐνες, θεμελιώδη θρεπτικά συστατικά για την οστική υγεία
- Εξασφαλίστε επαρκή έκθεση στην ήλιο (15 λεπτά ημερήσιας έκθεσης), μεριμνώντας για τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, με στόχο την αύξηση της ενδογενούς παραγωγής βιταμίνη D ή/και αυξήσετε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη D (αυγά, μανιτάρια, σολομός κτλ.)
- Δώστε έμφαση στη συστηματική σωματική άσκηση, ενσωματώνοντας ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και φόρτισης βάρους στο καθημερινό σας πρόγραμμα
- Διακόψετε συνήθειες που επιβαρύνουν την οστική υγεία, όπως κατανάλωση καπνού και αλκοόλ
Ποιο φάρμακο είναι κατάλληλο για εμένα;
Στη θεραπευτική μας φαρέτρα υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία φαρμάκων, τα οποία έχουν αξιολογηθεί και αποδειχτεί ασφαλή και αποτελεσματικά στη θεραπεία της οστεοπόρωσης.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης δρουν είτε μειώνοντας τον ρυθμό της οστικής απορρόφησης και κατ’ επέκτασιν τον ρυθμό της απώλειας οστού, είτε αυξάνοντας τον σχηματισμό οστού (ανασυνδυασμένη παραθορμόνη).
Κυρίαρχος εκπρόσωπος της πρώτης κατηγορίας είναι τα διφωσφονικά άλατα, αντι-απορροφητικοί παράγοντες, που μειώνουν την επίπτωση των καταγμάτων των σπονδύλων και του οστικού φλοιού κατά τουλάχιστον 50%. Τα φάρμακα αυτά διατίθενται σε πολλές μορφές σκευασμάτων (διαλύματα για ενδοφλέβια έγχυση, ταμπλέτες η κάψουλες) και χορηγούνται σε ποικίλα χρονικά διαστήματα (ημερησίως, εβδομαδιαίως, μηνιαίως, τρι- και εξα-μηνιαιώς, ετησίως). Τα διφωσφονικά άλατα που λαμβάνονται από το στόμα θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο με νερό, μετά από ολονύχτια νηστεία και 30 λεπτά τουλάχιστον πριν την πρόσληψη άλλης τροφής, υγρών ή φαρμάκων και ο ασθενής πρέπει να παραμείνει σε κίνηση για 1-2 ώρες μετά την κατάποση του δισκίου. Η διάρκεια της θεραπείας καθορίζεται από τη βαρύτητα της οστεοπόρωσης και ανέρχεται κατά κανόνα στα 3-5 χρόνια.
Μια οδοντιατρική εκτίμηση σε περίπτωση γνωστών παθήσεων των δοντιών ή της γνάθου πριν την έναρξη της αγωγής είναι θεμιτή. Η θεραπεία με διφωσφονικά είναι κατά κανόνα μια αγωγή με μακρά διάρκεια και οι όποιες οδοντιατρικές παρεμβάσεις λάβουν χώρα σε αυτό το διάστημα θα πρέπει να γίνουν με προσοχή και μετά από κατάλληλη ενημέρωση του θεράποντος οδοντιάτρου, ώστε να εξαλειφθούν οι όποιοι επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση οστεονέκρωσης της κάτω γνάθου (1/100.000 περιπτώσεις θεραπείας με διφωσφονικά άλατα).
Η καθημερινή, παρεντερική χορήγηση της ανασυνδυασμένης μορφής της παραθορμόνης (Teriparatid), μιας ορμόνης που μαζί με τη βιταμίνη D παίζει κυρίαρχο ρόλο στην οστική αναδόμηση και λειτουργία, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει σημαντικά την οστική πυκνότητα της σπονδυλικής στήλης, μειώνοντας την επίπτωση τόσο των σπονδυλικών όσο και μη-σπονδυλικών καταγμάτων σε ασθενείς με οστεοπόρωση. Η θεραπεία με Teriparatid περιορίζεται στους 24 μήνες και πρέπει απαραίτητα να ακολουθείται από μία αντι-οστεοκλαστική αγωγή (π.χ. διφωσφονικά), ώστε να αποφευχθεί η απώλεια του θεραπευτικού αποτελέσματος της αναβολικής παρέμβασης.
Τον Απρίλιο του 2019, έλαβε έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων FDA για τη θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακών ασθενών με οστεοπόρωση και υψηλό καταγματικό κίνδυνο το μονοκλωνικό αντίσωμα Romosozumab. Το αντίσωμα αυτό, το οποίο χορηγείται παρεντερικά σε μηνιαία βάση και για ένα διάστημα 12 μηνών, δρα δεσμεύοντας και αναστέλλοντας τη δραστικότητα της πρωτεΐνης Σκληροστίνη, προωθώντας τον σχηματισμό της οστικής μάζας και αναχαιτίζοντας παράλληλα την οστική αποδόμηση. Με αυτή τη διπλή δράση στον οστικό μεταβολισμό, επιφέρει η αγωγή με το νέο αυτό αντίσωμα αυξήσεις στην οστική́ μάζα του δοκιδώδους και φλοιώδους οστού και βελτίωση στη δομή και αντοχή των οστών. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του Romosozumab αξιολογήθηκαν σε δύο βασικές μελέτες, μια ελεγχόμενη με αλενδρονάτη (ARCH) και μια ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο μελέτη (FRAME). Μετά από 12 μήνες αγωγής, παρατηρήθηκε μείωση των σπονδυλικών καταγμάτων κατά 73%, καθώς και αύξηση της οστικής μάζας κατά 27% στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
Είναι φανερό ότι η εισαγωγή των νέων θεραπευτικών σκευασμάτων έχει επιτρέψει τον σχεδιασμό εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων (tailored medicine), παρέχοντας σημαντική βελτίωση της οστικής υγείας και της ποιότητας ζωής, ιδιαίτερα σε ασθενείς υψηλού καταγματικού κινδύνου. Ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας με απώτερο στόχο τη μείωση του καταγματικού κινδύνου είναι η σωστή ενημέρωση, η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση, η καταρτισμένη ιατρική συμβουλευτική σχετικά με τις εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις και η εύρεση της χρυσής τομής για την από κοινού δρομολόγηση της αγωγής, με σεβασμό στις επιθυμίες και ανάγκες του ασθενούς για το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Η εποχή της «σιωπηλής» νόσου έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Η οστεοπόρωση είναι μία νόσος της καθημερινότητάς μας, με το σημαντικό πλεονέκτημα - σε σύγκριση με άλλα νοσήματα με τόσο ευρεία πληθυσμιακή εμφάνιση - πως είναι σε σημαντικό βαθμό προβλέψιμη με την απαραίτητη ενημέρωση και επαγρύπνηση, απόλυτα ελεγχόμενη με την κατάλληλη ιατρική συμβουλευτική και παρακολούθηση και με εξαιρετική εξέλιξη στο σωστό θεραπευτικό πλαίσιο.
Η οστεοπόρωση μας αφορά όλους
